Verborgen leed zorgprofessional
Ziet u als professionele zorgverlener of vrijwilliger dat er sprake is van mishandeling, of heeft u grote vermoedens hiervan? Maar wil de oudere er niet over praten of ontkent deze alles?
Ik ben Nida en ik werk al drie jaar als hulp in de huishouding bij mevrouw Çelik. Mevrouw Çelik is ooit overgekomen uit Turkije, maar is ondertussen een echte Rotterdamse vrouw. Ze praat ook echt Rotterdams, heel grappig (zegt dit lachend).
Mevrouw was altijd heel vriendelijk. Alles was altijd netjes en schoon in huis. En als ik hier een tijdje gewerkt had en klaar was met m’n werk, dronken we vaak een glas thee en gaf ze me soms baklava of börek die ze zelf gemaakt had. En dan kletsten we over van alles.
Een half jaar geleden is dat gaan veranderen. Toen kwam haar kleinzoon bij haar wonen. Voor een tijdje, zeiden ze, maar hij zit er nu nog steeds. En sinds die tijd is haar huis steeds minder opgeruimd en overal ligt rommel en viezigheid die ik moet opruimen. Het ruikt er vaak ook niet zo fris, als je begrijpt wat ik bedoel.
Maar ik zag ook steeds meer spullen van haar kleinzoon in huis rondslingeren. Niet normaal, zúlke dure spullen. En hij draagt ook van die merkkleding. Daar heb je toch helemaal het geld niet voor als je 18 bent? Ik niet tenminste.
Wat ook zo gek is dat er steeds minder eten in huis is. De koelkast is vaak helemaal leeg. Dat is toch raar voor iemand die zo van koken houdt? Of er staan van die blikjes energydrank in. Nou, dat drinkt mevrouw Çelik echt niet hoor!
Een paar weken geleden was ik bij mevrouw Çelik en toen zag ik dat ze een grote blauwe plek had op haar been. Ze probeerde het nog te verbergen, maar ik had het al gezien. Dus ik vroeg haar wat er gebeurd was, maar ze kwam met een vaag verhaal dat ze gestruikeld was tegen de tafel. Ik heb er maar niet op doorgevraagd, maar ik vond het maar een raar verhaal.
Vroeger dronk ik bijna altijd nog een kopje thee met haar, maar de laatste weken wilde ze liever dat ik na het schoonmaken meteen maar wegga. En vorige week stond haar zoon ineens in de deuropening en mocht ik helemaal niet meer naar binnen. Ja, zei hij, je hoeft niet meer te komen want z’n moeder had geen geld meer om mij te betalen, zo’n verhaal. Dus ik zeg nog dat ze voor mij helemaal niet hoeft te betalen. Maar nee, het maakte niet uit, ik kwam er niet meer in.
Ik snap er echt niks van. Mevrouw Çelik had nooit geldproblemen, ze had een goed pensioen weet ik. En ik heb ook nog nooit eerder iets over geldzorgen ofzo gehoord. Ik vertrouw het maar niks, dan denk ik: gaat het wel goed daar? Moet ik iemand waarschuwen?
Meer informatie
De Nida en mevrouw Çelik uit dit verhaal bestaan niet echt, maar dit soort situaties komen dagelijks in Rotterdam voor.
Herkent u onderdelen uit dit verhaal bij uzelf of een naaste? Lees deze pagina of bel Veilig Thuis op 0800 20 00 en kijk wat u kunt doen.
Algemene informatie
De officiële definitie van ouderenmishandeling is: 'Al het handelen of het nalaten van handelen van al degenen die in een terugkerende persoonlijke of professionele relatie met de oudere (iemand van 65 jaar of ouder) staan, waardoor de oudere persoon lichamelijke en/of psychische en/of materiële schade lijdt en waarbij van de kant van de oudere sprake is van een vorm van gedeeltelijke of volledige afhankelijkheid.'
In gewoon Nederlands staat hier:
Het gaat om iemand met een persoonlijke (bijvoorbeeld familie) of professionele (bijvoorbeeld zorgpersoneel) relatie, die de oudere regelmatig ziet. En waarvan de oudere (deels) afhankelijk is. Deze persoon doet iets wat de oudere niet wil of doet juist iets niet wat de oudere nodig heeft. Hierdoor lijdt de oudere lichamelijke (zoals slaan), geestelijke (zoals pesten, bang maken, schelden of beledigen) of materiële schade (zoals stelen, bankpas meenemen om zelf boodschappen mee te doen).
Er zijn verschillende vormen en signalen van ouderenmishandeling. Vormen die vaak voorkomen zijn en zaken waar u op kunt letten zijn:
- Lichamelijke mishandeling
Denk aan slaan, duwen, schoppen, bedreigen of zelfs verwonden.
Signalen hiervan zijn: blauwe plekken, botbreuken en andere zichtbare wonden en het ontbreken van een goede verklaring hiervoor. - Geestelijke mishandeling
Kan bestaan uit uitschelden en kleineren, iemand niet meer naar buiten laten gaan, geen bezoek toelaten en de post niet aan de oudere geven.
Signalen hiervan zijn: veranderingen in gedrag, angst en somberheid. - Financieel misbruik
Kan bestaan uit het zonder overleg veranderen van het testament, stelen of verkopen van spullen van de oudere, spullen voor zichzelf kopen met de bankpas van de oudere en misbruik van het persoonsgebonden budget (PGB).
Signalen hiervan zijn: een gebrek aan medicijnen of bijvoorbeeld toiletspullen en pleisters in huis, het verdwijnen van spullen en plotselinge schulden of betalingsachterstanden. Oudere beschikt niet meer zelf over eigen bankpas. - Verwaarlozing
Kan bestaan uit geen of te weinig voeding krijgen, geen lichamelijke verzorging of medische zorg geven, het huis vies laten worden en geen liefde, zorg en aandacht krijgen.
Signalen hiervan zijn: onbehandelde wonden, vermageren door te weinig voeding, slechte lichamelijke hygiëne, vieze kleding en beddengoed, vervuild huis. Een lege (en vieze) koelkast en geen voeding in huis. - Seksuele mishandeling
Denk aan het verrichten van seksuele handelingen met of in het bijzijn van de oudere, tegen de wens van de oudere.
Signalen hiervan zijn: irritaties of terugkerende infecties aan geslachtsdelen of anus, bloedvlekken in kleding of beddengoed, moeite met zitten of lopen, geslachtsziekten, onrustig bij (ont-) kleden of wassen, oudere maakt bedroefde indruk.
Veel ouderen zijn afhankelijk van hulp door mensen om hen heen: kennissen, buren en familie. Deze vorm van zorg noemen we mantelzorg. Dat gaat vaak goed, maar soms ook niet. Wanneer een mantelzorger het bijvoorbeeld te druk heeft of niet de juiste kennis of kunde heeft, geeft de mantelzorger soms niet (meer) de goede zorg. Overbelasting en frustratie bij de mantelzorger kan dan leiden tot ontoelaatbaar gedrag naar de oudere. Ook dit valt onder ouderenmishandeling.
We noemen dit 'ontspoorde mantelzorg'. Een vorm daarvan is 'compassiemoeheid' bij de mantelzorger. Dit maakt dat de oudere aan z’n lot wordt overgelaten en er geen oog meer is voor zijn/haar zorgbehoefte. Uiteindelijk kan dat leiden tot het niet of steeds minder geven van de hulp en zorg die nodig is. Bij ontspoorde mantelzorg is er geen sprake van opzet bij de mantelzorger. Soms heeft de mantelzorger niet eens in de gaten dat zijn/haar handelen eigenlijk een vorm van mishandeling is.
Het blijkt dat geestelijke mishandeling het vaakst voorkomt: 4 procent van de mensen vanaf 65 jaar in Nederland krijgt hiermee te maken, gevolgd door financieel misbruik (1,1%) en verwaarlozing (0,6%). Schelden of andere grof taalgebruik richting een oudere wordt niet meegeteld. Maar ook dit is wel degelijk een vorm van oudermishandeling! Als uitschelden wel zou worden meegeteld, dan zouden véél meer ouderen slachtoffer zijn van huiselijk geweld.
In Rotterdam blijkt dat 1 op de 20 thuiswonende ouderen van 65 jaar en ouder ooit te maken krijgt met een vorm van mishandeling. 1 op de 50 ouderen in Nederland heeft er in het afgelopen jaar mee te maken gehad. De meest voorkomende vormen zijn geestelijke mishandeling, financieel misbruik en lichamelijke mishandeling.
