Rioolgemalen
Rioolgemalen pompen afvalwater door het riool. Ze spelen daarmee een belangrijke rol in de totale keten van het verzamelen en transporteren van afvalwater.
In Rotterdam zijn ongeveer 40 bemalingsdistricten. Elk bemalingsdistrict heeft zijn eigen districtgemaal. Deze staat op het laagste punt in het district en pompt afvalwater verder over een lange afstand, of naar een hoger gelegen district. Dit pompen gebeurt in de meeste gemalen elektrisch. Uiteindelijk komt het water, samen met het afvalwater van andere districten, terecht in een eindgemaal. Deze vervoert het afvalwater naar een afvalwaterzuiveringsinstallatie.
Voor het transport van afvalwater van en naar de rioolgemalen ligt ondergronds een uitgebreid netwerk van riolen en persleidingen. Ook zijn er nog ruim 1000 onopvallende, kleine rioolgemalen. Deze gemalen liggen bijvoorbeeld bij volkstuinverenigingen of huizen op eilanden.
Een rioolgemaal bestaat meestal uit een ontvangstkelder (bassin), een besturingsgebouw of besturingskast en 1 of meerdere pompen.
Een rioolgemaal van binnen
Benieuwd hoe rioolgemaal Westersingel er vanbinnen uitziet? Bekijk dan hieronder de digitale rondleiding. Hier wordt u ook meegenomen met een rondleiding door waterberging Museumparkgarage.
De Centrale Proces- en Regelkamer Water
De meeste gemalen in Rotterdam worden op afstand bediend en door telemetrie bewaakt. Bij telemetrie controleert een computer op een centrale post of de gemalen goed werken. Hierdoor merken we storingen op tijd op. Ook geeft de computer adviezen over preventief onderhoud. Deze bewaking en bediening vindt plaats in de centrale proces- en regelkamer water (CPRW).
Installaties en renovaties
In gemalen zitten elektrische en mechanische installaties. Een elektrische installatie gaat ongeveer 15 jaar mee, een mechanische ongeveer 30 jaar. Om deze in topvorm te houden, investeren we in renovaties. Zo blijven de gemalen up-to-date.
Het is soms moeilijk om aan de juiste vervangende onderdelen te komen als een installatie na een lange periode van 15 of 30 jaar aan renovatie toe is. In dat geval kiezen we ervoor een installatie in zijn geheel te vervangen en aan te passen naar een moderne installatie. Bij zo’n totale renovatie bekijken we alle facetten van het gemaal en repareren of vervangen we alles wat nodig is.
Gemaal van de toekomst
Onze ambitie is om in Rotterdam zo goed als klimaatneutraal zijn in 2050. Daarom passen we gemalen aan tot ‘gemalen van de toekomst’. In zo’n gemaal passen we meerdere slimme en duurzame aanpassingen toe, om minder CO2 uit te stoten en energie te besparen.
Rioolgemalen in Rotterdam
Architect G.J. de Jongh bouwde het gemaal Westersingel in neorenaissance-stijl en leverde hem op in 1891. Het gemaal maakte onderdeel uit van het 'Waterproject', waarmee de Rotterdamse stadsarchitect Willem Nicolaas Rose in de 19e eeuw beroemd werd. Met dit innovatieve project loste hij niet alleen de grote problemen met de Rotterdamse watervoorziening op, hij verrijkte de stad ook met mooie singels.
Rioolgemaal Westersingel pompte het vervuilde water, inclusief dat uit het toilet, door een buis onder de Westzeedijk door naar de Zalmhaven. Dit water hoefde dus niet meer door de singel te worden afgevoerd. Dit maakte een einde aan de verschrikkelijke stank die uit de singel opsteeg tussen 1865 en 1890. En het zorgde er daarmee voor dat het woongenot rondom de Westersingel behoorlijk toenam.
Het afvalwater kwam nog lange tijd ongezuiverd in de Maas terecht. Totdat het gemaal rond 1950 werd omgebouwd naar een elektrisch aangedreven gemaal en in 1986 werd gemoderniseerd. Sindsdien komt het vervuilde rioolwater via een persleiding onder de Maas terecht in de rioolzuiveringsinstallatie in de voormalige Dokhaven.
Renovatie
Van 2010 tot 2011 renoveerden we het gemaal opnieuw. Omdat het een monumentale status heeft, behielden we het karakter en de uitstraling van het historische pand.
De renovatie was nodig, omdat de pompinstallatie het einde van de technische levensduur had bereikt. We vervingen onder meer de pompen, besturingskasten, elektrische installaties en bedrading. Ook zorgden we voor een grotere pompcapaciteit. En het gemaal is sindsdien verbonden met de ondergrondse waterberging onder de Museumparkgarage.
Toegang tot het gemaal
Tijdens de jaarlijkse Open Monumentendag in september kunt u het gemaal van binnen bekijken. Medewerkers van de gemeente vertellen dan over de historie van het gebouw. Tijdens een rondleiding geven ze uitleg over de werking van het gemaal.
Geschiedenis
Het gemaal Statensingel ligt in de wijk Blijdorp, tussen de Statenweg en Stadhoudersweg. Het was in 1923 een elektrisch gemaal met transformatieruimte, openbare privaten, schaftlokaal en bergplaats.
Vroeger had het gemaal op de begane grond onder meer een machinehal en een bergplaats voor de afdeling plantsoenen. Daarnaast was er een schaftlokaal en een aantal openbare toiletten. En in de kelderverdieping zat een pompruimte en een vuilvisbassin, waar vuil uit het water werd gevist. Tegenwoordig gebruiken we het gemaal nog steeds, maar alleen om rioolwater af te voeren.
Renovatie
Gemaal Statensingel is van 2009 tot 2010 gerenoveerd. In het gemaal stonden oorspronkelijk 4 pompen. Tegenwoordig is 3 stuks genoeg:
- 1 DWA-pomp (droogweerafvoer), met een afvoercapaciteit van 520 m3 per uur
- 2 RWA-pompen (regenwaterafvoer), met een afvoercapaciteit van elk 2.365 m3 per uur
Een renovatie is meteen een mooie gelegenheid om de arbeidsomstandigheden van de bedieningsmensen en monteurs te verbeteren. Zo kreeg het gemaal een betere hijsinstallatie voor de pompen en veiligere trappen. De meest in het oog springende verandering is de kleur van de pompinstallaties en het leidingenwerk. Die zijn nu opvallend oranje.
Sinds de renovatie staan de pompen in een horizontale opstelling. Het voordeel hiervan is dat het slakkenhuis van de pomp dichter bij de vloer komt dan bij een verticale opstelling. Het bassin kan daardoor verder worden leeggepompt, waardoor de bergingscapaciteit van het bassin en daarmee het gehele rioolstelsel groter wordt. Een ander voordeel is dat horizontale pompen makkelijker te demonteren zijn. Dat is prettig bij onderhoudswerkzaamheden.
Doordat het gemaal nu 1 DWA-pomp en 2 RWA-pompen heeft, werkt het zowel tijdens droog weer als tijdens regenval.
Droog weer
Bij droog weer komt het huishoudelijk afvalwater uit Blijdorp via gemaal Statensingel het riool in. Denk aan water vanuit het toilet, de douche en de keuken. Het gemaal pompt het water met 520 m³ per uur (520.000 liter). Via een ondergrondse persleiding komt het vervolgens terecht bij gemaal Heemraadsplein en de rioolwaterzuivering op de Dokhaven. De persleiding gaat dus onder de Nieuwe Maas door.
Regenval
Tijdens regenval voert het riool naast het huishoudelijk afvalwater ook regenwater vanaf daken, wegen en stoepen aan. Bij regen stijgt het waterpeil in het riool en het bassin van het gemaal. Na meting van dit peil schakelen we in eerste instantie 1 RWA-pomp in. Deze verpompt het water met 1200 m³ per uur richting de rioolwaterzuivering. Dit is 1,2 miljoen liter water per uur. Als bij hevige regenval het peil blijft stijgen, schakelen we ook de andere RWA-pomp in. Het gemaal kan dan maximaal 2365 m³ per uur verpompen. Dat is bijna 2,4 miljoen liter water per uur.
Monumentaal
Gemaal Statensingel staat sinds 2007 op de gemeentelijke monumentenlijst, vanwege de schoonheid en cultuurhistorische waarde. Het is daarmee een van onze 3 monumentale rioolgemalen. Door de monumentale status moeten bepaalde kenmerken van het gemaal absoluut behouden blijven. Zo kwamen bijvoorbeeld achter de schakelkasten de oorspronkelijke wandtegeltjes tevoorschijn.
Rioolgemaal Wolphaertsbocht in Charlois heeft geen monumentale status, maar het is wel een prachtig gebouw met veel oude details die bewaard moeten blijven. Oorspronkelijk was het een stoomgemaal. In de jaren 80 kreeg het ook een kantoorfunctie. Het werd een uitvalsbasis voor buitendienstmedewerkers van de gemeente.
Gemaal Wolphaertsbocht was voorheen het eindgemaal van de zogenoemde Zuidlus. Vanuit Wolphaertsbocht ging al het afvalwater van Rotterdam-Zuid naar rioolwaterzuivering Dokhaven. Met de komst van de Pleinwegleiding en de 2 extra eindgemalen Zuiderparkweg en Pretorialaan veranderde dit. Daarom kon de pompcapaciteit van Wolphaertsbocht tijdens de grootschalige renovatie in 2011 worden verkleind: van 9.000 m³ naar 4.000 m³ per uur.
In 2011 vervingen we ook alle mechanische, elektrische, bouwkundige en civiele onderdelen van het gemaal. Om de afvoer van afvalwater tijdens deze renovatie te garanderen, plaatsten we een tijdelijke pompinstallatie in het gemaal.
Gemaal Alexanderlaan is gebouwd in 1963, om het riool- en regenwater van de groeiende Alexanderpolder op te vangen. Het gemaal ligt in de wijk Oosterflank.
Bij de bouw beschikte het gemaal over hoogtechnische pompen die we konden afstellen met een tandwielkast. Inmiddels is dit gemaal 2 keer gerenoveerd. Het heeft nu pompen die met een frequentie-omvormer worden aangestuurd. Deze besturing kan de meldkamer van de afdeling Water op afstand overnemen.
Het gemaal Heemraadsplein staat aan de oostkant van het Heemraadsplein in de wijk Nieuw-Mathenesse. Het is niet omheind met een hek, dus u kunt het van dichtbij zien.
6 grote gemalen (Hoekersingel, Spaansebocht, Westkous, Thurledeweg, Statensingel en West-Sidelinge) lozen hun afvalwater naar gemaal Heemraadsplein. Daarnaast ontvangt het gemaal het water uit de eigen omgeving. De 4 pompen van het gemaal vervoeren het afvalwater naar de zuivering op de Doklaan.
Het gemaal aan de Willem Schürmannstraat is in 1954 gebouwd. Het verving het gemaal aan de Boezemsingel. In 1982 en 2005 werd het grondig gerenoveerd. Nu is het weer toe aan vernieuwing: vanaf het 2e kwartaal van 2023 vernieuwen we de installatie van het gemaal en de ondergrondse leidingen. Het waterbassin binnen wordt gerenoveerd.
De werkzaamheden duren ruim een jaar. In die tijd moet het gemaal wel doorwerken. Daarvoor worden tijdelijke bovengrondse leidingen aangelegd en een tijdelijke pompinstallatie geïnstalleerd in de straat.
Het gemaal aan de Pretorialaan is in 1899 gebouwd in de wijk Feijenoord, op de hoek van de Putselaan en de Pretorialaan.
De pompen werden na de bouw nog met stoom aangedreven. In 1926 bouwden we het gemaal om en kwamen er elektrisch aangedreven pompen. In 1984 verbouwden we het gemaal opnieuw grondig. Door het structuurplan mocht het rioolwater niet meer rechtstreeks naar de Maas, maar moest het naar de afvalwaterzuiveringsinstallatie. Nog steeds passen we het gemaal regelmatig aan, zodat het over de nieuwste technieken beschikt.
Gemaal Zuiderparkweg is gebouwd in 1941, dichtbij het Ahoy-complex. Het gemaal werkt met elektrisch aangedreven pompen die rioolwater van het eigen bemalingsgebied, het zuidelijk gedeelte van Charlois, verpompen. Daarnaast voert het rioolwater door uit de gebieden Oud-IJsselmonde, Lombardijen en Groot-IJsselmonde.
In het structuurplan 1984 spraken we af het rioolwater niet meer af te voeren naar de Maas, maar naar de afvalwaterzuiveringsinstallaties. Daarom verbouwden we het gemaal volledig. In 2008 vernieuwden we de installatie opnieuw. We vervingen leidingen en pompen en brachten nieuw beton aan in het bassin.
Het gemaal pompte tot 2011 naar het gemaal Wolphaertsbocht. Vanaf daar ging het afvalwater verder naar de zuivering Dokhaven. Na de aanleg van de persleiding in de Pleinweg in 2011, werd het gemaal Zuiderparkweg een eindgemaal. Dat betekent dat het rechtstreeks afvoert naar de afvalwaterzuiveringsinstallatie.
