Maand van de Ondergrond

Als we in Rotterdam willen overstappen op schone energie, dan betekent dat nogal wat. Het wordt een hele klus met grote invloed op de stad. Op dit moment gebruiken we nog volop aardgas, vooral voor verwarmen en koken. Hoe doen we dat straks met die andere warmtebronnen? Hoe zorgen we voor een goed en betaalbaar alternatief voor de hele stad? En als we een oplossing vinden, hoe voeren we die dan het beste uit? Bovendien vragen nieuwe oplossingen veel ruimte in en onder de stad.  Onder de grond is het al druk door onder andere riolering, telecom, waterleiding en het gasnet en elektriciteitskabels. En boven de grond moet schaarse ruimte beschikbaar komen voor allerlei installaties. Hoe gaan we om met deze ruimtelijke uitdaging?

Meld u aan op de website Maand van de Ondergrond. Link opent een externe pagina. 
U vind hier ook informatie over wanneer en waar deze lezing wordt gegeven.

Voor de stad van de toekomst is er een veelvoud aan ambities. De stad van de toekomst is duurzaam, voorbereid op klimaatverandering, digitaal, leefbaar, biodivers, zuinig met energie, recyclet afval en heeft meer woningen per vierkante meter grondoppervlak. Al deze wensen vragen om extra kabels en leidingen onder de grond.

De komende jaren kunnen we met wat duwen en trekken de laatste kabels en leidingen nog kwijt in de ondergrond. Verder in de toekomst wordt het steeds onzekerder of we het allemaal nog onder de grond krijgen. Ook bouwen we de komende jaren nog meer in de hoogte in de stad. En ook dat vraagt om meer ruimte in de ondergrond en werpt nieuwe vraagstukken op voor de openbare ruimte.

De Diepe Integrale Leidingen Tunnel (D.I.L.T.) kan een oplossing zijn voor deze vraagstukken. Tijdens deze lezing kunt u er meer over horen.

Meld u aan op de website Maand van de Ondergrond. Link opent een externe pagina. 
U vind hier ook  informatie over wanneer en waar deze lezing wordt gegeven.

Er speelt heel wat in de drukke ondergrond. Het Gemeentelijk Platform Kabels & Leidingen (GPKL) laat dit zien op een maquette van 1-op-1 Studio’s. Deze maakt op ooghoogte zichtbaar wat er daar allemaal gebeurt. Ook kan met allerlei onderdelen het Ondergrondspel worden gespeeld.  Zo zie je dat er onder de grond net zo’n ‘slag om de ruimte’ is als daarboven. En dat alles wat je boven de grond wil doen of veranderen, ook invloed heeft op de ondergrond.

We stappen over op schone energie, we passen de stad aan klimaatverandering aan en leggen digitale verbindingen. Dat dat zijn allemaal zaken die sinds kort ruimte vragen in de ondergrond van iedere stad. 
Door het Ondergrondspel worden plannenmakers van de overheid, particulieren en ook verenigde bewoners zich bewust van de ruimtelijke en financiële gevolgen van ideeën. En kunnen ze samen ook een zo goed mogelijke oplossing bedenken.

Meld u aan op de website Maand van de Ondergrond. Link opent een externe pagina. 
U vind hier ook informatie over wanneer en waar het Ondergrondspel wordt gespeeld.

Waterstof wordt steeds belangrijker. Het wordt gebruikt als vervanger van aardgas voor het opwekken van warmte in de industrie. Maar ook wordt waterstof een bouwsteen in de duurzame chemie om producten te maken. Verder wordt waterstof steeds meer gebruikt voor het leveren van energie aan lucht- en zeevaart, zwaar wegtransport en het verwarmen van huishoudens en kassen. Deze lezing gaat over de ontwikkelingen rond waterstof in de Rotterdamse haven, nu en in de toekomst.

Meld u aan op de website Maand van de Ondergrond. Link opent een externe pagina. 
U vind hier ook informatie over wanneer en waar deze lezing wordt gegeven.

In 2050 wil Rotterdam klimaatneutraal zijn. Om onze klimaatdoelstellingen te behalen is het van belang een duurzaam energiesysteem te ontwikkelen zodat de ruimte ontstaat om het huidige fossiele systeem af te bouwen en op termijn te vervangen. Voor het grootste gedeelte van Rotterdam is een gezamenlijk warmtevoorziening het beste alternatief voor aardgas. Dat betekent dat het grootste deel van Rotterdam aangesloten kan worden op een warmtenet. 

Het warmtenet dat nu op verschillende plekken in Rotterdam ligt, is aangesloten op restwarmte uit de haven. In de toekomst zullen naast deze warmtebron ook andere bronnen een plek krijgen in het warmtesysteem, geothermie bijvoorbeeld. Dit is in Rotterdam mogelijk, maar er zijn veel uitdagingen! In deze presentatie leggen we uit wat geothermie is, en welke uitdagingen wij zien bij de ontwikkeling ervan in Rotterdam.

Meld u aan op de website Maand van de Ondergrond. Link opent een externe pagina. 
U vind hier ook informatie over wanneer en waar deze lezing wordt gegeven.

Het aantal zonnepanelen groeit en we ontwikkelen op zee grote projecten met windmolens. We rijden steeds vaker elektrisch, zowel in het openbaar vervoer als met de auto. Daarom zullen de netbeheerders het elektriciteitsnet de komende jaren fors moeten uitbreiden. En niet alleen het elektriciteitsnet vraagt extra ruimte in de onder- en bovengrond. Datzelfde geldt voor nieuwe slimme oplossingen zoals batterijen. 

Duurzaamheidsadviseur Amy van Groot Battavé laat u tijdens deze lezing zien wat de gemeente en netbeheerder Stedin doen om het elektriciteitssysteem klaar te maken voor de toekomst. Ook komen de uitdagingen die daarbij horen aan bod.

Meld u aan op de website Maand van de Ondergrond. Link opent een externe pagina. 
U vind hier ook informatie over wanneer en waar deze lezing wordt gegeven.

Rotterdam is in de jaren 40-45 diverse keren gebombardeerd. De gevolgen van deze bombardementen zijn vandaag nog steeds merkbaar. Eén van de bombardementen, dat van  3 oktober 1941, is hiervan een bijzonder voorbeeld. 

Op 3 oktober 1941 sloeg een bom als 'blindganger' - een niet ontploft projectiel - in. Dwars door het dak van een woning kwam de niet ontplofte bom tot stilstand diep in de ondergrond. Toen er werkzaamheden aan de fundering van het woonhuis aan de Claes de Vrieselaan nodig waren moest er eerst onderzoek gedaan worden naar de blindganger.  Uiteindelijk zijn enkele panden gesloopt om de blindganger te kunnen ruimen.

Meld u aan op de website Maand van de Ondergrond. Link opent een externe pagina. 
U vind hier ook informatie over wanneer en waar deze lezing wordt gegeven.

Anderhalf ons speklapjes een kiloknaller noemen, is om allerlei redenen onzin. Nee, áls je als Neanderthaler in de laatste ijstijd een mammoet wist te vangen. Dan pás had je een kiloknaller. Of misschien wel een tonknaller! Maar op een mammoet jagen was niet zonder gevaar. Dat is te zien in het filmpje dat Carolien Bijvoet maakte over de tijd van de jagers en verzamelaars in het Maasmondgebied. Dat deed ze in opdracht van Archeologie Rotterdam.

Voordat de film begint, vertelt archeoloog Jurrien Moree over de bijzondere vondsten uit het leven van jager-verzamelaars in ons ons gebied. De oudste zijn tienduizenden jaren oud, de nieuwste nog altijd zo’n 9.000 jaar. De vondsten komen uit de Noordzee en de Maasvlakte helemaal in het westen van Rotterdam. Maar ook uit de wijk Beverwaard helemaal in het oosten. Sommige vondsten zie je terug in de film.

En hoe het met de jachtpartij afloopt? Wat dacht je? Hier wordt niets verklapt ... kom maar luisteren én kijken naar de lezing.

Meld u aan op de website Maand van de Ondergrond. Link opent een externe pagina. 
U vind hier ook  informatie over wanneer en waar deze lezing wordt gegeven.

Overal waar mensen wonen, werken en eten ontstaat afval. Dat is nu zo, maar vroeger was dat ook al. Vuilnis van honderden of zelfs duizenden jaren oud: de archeoloog is er blij mee! Het afval dat gevonden wordt, zegt namelijk iets over wat de mens vroeger in het dagelijkse leven deed, hoe hij zijn eten klaarmaakte, wat hij at en of hij arm of rijk was.

Bij opgravingen werken archeologen als een soort vuilnismannen: met een vertraging van honderden of duizenden jaren verzamelen ze het afval. Daarna pluizen zij als echte detectives het vuilnis uit om uit te vinden wat het zegt over de mens in het verleden.

Bij de workshop gaan de kinderen als echte archeologen aan de slag. Dit doen ze samen met Iris Briels en Jurrien Moree van Archeologie Rotterdam (BOOR). Via vuilniszakken met afval proberen ze erachter te komen wie die zakken hebben gevuld en wat het afval vertelt over die persoon of personen. De resultaten verrassen en leiden tot hypotheses en discussies. Net als bij echte archeologen! En wat een hypothese is … dat leggen we allemaal uit.

Meld u aan op de website Maand van de Ondergrond. Link opent een externe pagina. 
U vind hier ook informatie over wanneer en waar u aan de workshop mee kunt doen.

Tot de negentiende eeuw werden de doden in en rond kerken begraven, maar in 1827 werd begraven in de bebouwde kom verboden. 
De Rotterdamse stadsarchitect Pieter Adams ontwierp daarom nieuwe begraafplaats, met een neoclassicistische toegangspoort aan de Rotte. 
De begraafplaats Crooswijk is in juli 1832 in gebruik genomen. Hij is dan nog niet af, maar door een cholera-epidemie heeft Rotterdam een groot aantal doden te begraven.
Er liggen ruim 1.000 oorlogsdoden uit de Tweede Wereldoorlog begraven, in vak GG liggen de ruim 550 slachtoffers die zijn omgekomen bij het bombardement.

Begraafplaats Crooswijk is echt een openbare begraafplaats, zo is er een apart gedeelte voor de begrafenissen van moslims. Hier kunnen moslims hun doden binnen 36 uur begraven. De treurbomen in het park symboliseren het verdriet: zij laten droevig hun takken hangen.

Meld u aan op de website Maand van de Ondergrond. Link opent een externe pagina. 
U vind hier ook informatie over wanneer en waar de excursie / wandeling is.

Heel bijzonder! Dat was de vondst van de resten van een boerderij uit de 10e en 11e eeuw in de bouwput van de Markthal ruim 10 jaar geleden. De opgraving liet ons een kijkje nemen in het dorpje op de oevers van het riviertje de Rotte. Op de plek waar later de stad Rotterdam zou ontstaan. We kennen de naam van dat dorpje: Rotta. 

Meestal eindigt een archeologisch onderzoek met een rapport, een tentoonstelling en een stuk of wat lezingen. En daar blijft het dan bij. Maar bij de Rotta-boerderij gebeurde er iets dat bijna nooit gebeurt. De resultaten van de opgraving werden gebruikt om de boerderij na te bouwen én in te richten. Wie de boerderij bezoekt, maakt met één stap over de drempel een reis van duizend jaar terug in de tijd.

Rondleiding

De Rotta-boerderij staat in het Archeologisch park Masamuda in de Broekpolder in Vaardingen. Tijdens een rondleiding neemt archeoloog Jurrien Moree van Archeologie Rotterdam (BOOR) je mee terug naar de tijden van Rotta. En als je dan later weer voor de Markthal staat, besef je pas goed wat een enorme ontwikkeling Rotterdam heeft doorgemaakt in de afgelopen duizend jaar. 

Meld u aan op de website Maand van de Ondergrond. Link opent een externe pagina. 
U vind hier ook informatie over wanneer en waar deze rondleiding is.

Wie er langsloopt, ziet er waarschijnlijk helemaal niks van. Maar bij de Westzeedijk vindt u onder de grond een heuse atoomschuilkelder uit de Koude Oorlog. Bij een aanval met een atoombom konden er vijftig mensen terecht. De bunker is gebouwd in 1958. De ingang zit verstopt achter een luikje naast de dijk.

Via een trap komt u terecht in een kleine ruimte van ongeveer 25 vierkante meter. Deze lijkt nog het meest op een zeecontainer, maar dan eentje van beton. Als mensen onderweg werden overvallen door een luchtalarm, konden ze maximaal 48 uur in de bunker blijven.

Meld u aan op de website Maand van de Ondergrond. Link opent een externe pagina. 
U vind hier ook informatie over wanneer en waar deze excursie is.

Het Rotterdams WeerWoord is het gemeentelijke programma om onze stad voor te bereiden op een extremer klimaat. Samen met bewoners en organisaties. Maar waarom bestaat het en wat doet het allemaal? En waarom is het werk van Rotterdams WeerWoord niet alleen bovengronds maar ook ondergronds belangrijk? Leer er meer over tijdens deze presentatie en laat je inspireren om anders naar je omgeving te kijken!

Meld u aan op de website Maand van de Ondergrond. Link opent een externe pagina. 
U vind hier ook informatie over wanneer en waar deze lezing wordt gegeven.

Hoe gaat een stad als Rotterdam om met heftige regenval, droogte of extreme hitte? Tijdens deze wandeling nemen we u mee naar projecten die onze stad voorbereiden op extremer weer. Van grote waterpleinen tot lokale bewonersinitiatieven.

Meld u aan op de website Maand van de Ondergrond. Link opent een externe pagina. 
U vind hier ook informatie over wanneer en waar de wandeling is.

Onder de grond heeft Rotterdam vele kilometers aan rioolbuizen. Een riool is heel belangrijk voor de gezondheid van de bewoners in een stad. In 1850 was hier een ernstige cholera-epidemie. Dat was een van de redenen om een riool aan te leggen. 

De gemeente vervangt elk jaar vele kilometers riool omdat de buizen verouderd of verzakt zijn. En we houden steeds meer rekening met de gevolgen van klimaatverandering, zoals hevige regenbuien. Wist u dat de waterberging onder het Museumpark wel 10 miljoen liter water kan opvangen? 

Tijdens deze excursie leert u meer over ons riool en waarom dit zo belangrijk is. Ga mee en hoor feitjes en verhalen over de wereld onder Rotterdam. 

Meld u aan op de website Maand van de Ondergrond. Link opent een externe pagina. 
U vind hier ook informatie over wanneer en waar deze excursie is.

In Rotterdam zijn er meerdere buitendijkse gebieden. Deze gebieden zijn niet beschermd door een dijk. Dit zijn bijvoorbeeld het Noordereiland, de Kop van Feijenoord, Katendrecht, Merwe-Vierhavens, delen van IJsselmonde en De Esch. Deze gebieden liggen hoog, maar omdat ze niet beschermd zijn door een dijk, is er een grotere kans op overstromingen bij hoogwater. Deze lezing gaat over het ontstaan van hoogwater, het buitendijkse gebied en waterveiligheid in Rotterdam. Hoe gaat de gemeente ermee om en wat moet je zelf weten en doen in bepaalde situaties?

Meld u aan op de website Maand van de Ondergrond. Link opent een externe pagina. 
U vind hier ook  informatie over wanneer en waar deze lezing wordt gegeven.

Stad en natuur worden weleens als elkaars tegenpolen gezien. In de documentaire Building Visions laten ontwerpbureau De Urbanisten en experts van het Natuurhistorisch Museum Rotterdam en Bureau Stadsnatuur een ander geluid horen. 

Ze laten de stad zien als natuurlijke leefomgeving voor planten en dieren. Met als voorbeeld enkele projecten van De Urbanisten tonen ze aan dat stad en natuur juist goed samengaan. Zoals onder andere bij het Waterplein, de Sponstuin en de stadsnatuur bij het Natuurhistorisch Museum Rotterdam. 

Ze leveren waardevolle inzichten, strategieën en concrete antwoorden over hoe een stad als Rotterdam klimaatverandering kan omarmen.

Meld u aan op de website Maand van de Ondergrond. Link opent een externe pagina. 
U vind hier ook informatie over wanneer en waar u deze film kunt zien.

Het kabinet wil bij beslissingen over de inrichting van Nederland meer rekening houden met water en bodem. Dat beleid noemen we 'water en bodem sturend'.

Wetenschappers pleiten hier al langer voor. Als we dat niet doen, merken we dat aan de biodiversiteit die minder wordt, de gevolgen van extremer weer en een lagere kwaliteit van onze leefomgeving. Maar nieuw beleid is het niet, eerder een aanscherping van beleid dat er al is. 

'Water en bodem sturend' is nodig om een veerkrachtig en duurzaam bodem- en watersysteem te behouden en waar dat nodig is te herstellen, ook voor de lange termijn. Alleen dan kan Nederland zich ruimtelijk verder ontwikkelen. Ook kunnen we zo de stijgende ontwikkelkosten en mogelijke schade – zowel economisch, ecologisch als sociaal - beheersbaar houden. 

Wat betekent dit beleid voor Rotterdam en voor ons werk bij de gemeente. Kom naar de lezing om te luisteren en uw mening te geven.

Meld u aan op de website Maand van de Ondergrond. Link opent een externe pagina. 
U vind hier ook informatie over wanneer en waar u de lezing kunt bijwonen.

Drie seizoenen waren er van de succesvolle documentaireserie Rotterdam van Onderen, over de Rotterdamse ondergrond. Ze werden gemaakt door Stichting En... Actie! in opdracht van Open Rotterdam. En van elk seizoen werd de première uitgezonden tijdens de Maand van de Ondergrond. Het was iedere keer een belevenis.

Dit jaar kunt u genieten van een speciale editie: Rotterdam van Onderen - the best of! De makers, mensen die meewerkten aan de serie en kijkers vertellen over hun favoriete afleveringen en fragmenten. En natuurlijk worden die daarna vertoond. 

Meld u aan op de website Maand van de Ondergrond. Link opent een externe pagina. 
U vind hier ook informatie over wanneer en waar u de film kunt zien.

Elke Rotterdammer spoelt dagelijks zo’n 120 liter vervuild water weg: bij het douchen, na toiletbezoek, tijdens het koken en de afwas, etc. 
Dit vieze water mag niet direct worden geloosd in singels en rivieren, dus het oppervlaktewater. 
Dat is namelijk schadelijk voor milieu, mens en dier. Daarom gaat het afvalwater eerst via de riolering naar een rioolwater-zuiveringsinstallatie.
Daar wordt het schoongemaakt en daarna geloosd in de Nieuwe Maas of de Nieuwe Waterweg. 

In Rotterdam-Zuid gebeurt dit op een unieke locatie: de rioolwaterzuiveringsinstallatie aan de Bonn en Meeswerf in Oud-Charlois. 
Rioolwaterzuiveringsinstallatie Dokhaven zuivert daar al sinds 1987 het afvalwater van zo’n half miljoen Rotterdammers en bedrijven. 
Het is de enige ondergrondse rioolwaterzuivering in Nederland. Op het 'dak' is een parkje waar mensen hun hond uitlaten. Zij hebben vaak geen idee wat zich onder hun voeten afspeelt. 

Bent u benieuwd hoe het zuiveren van afvalwater werkt? Kom dan kijken in deze rioolwaterzuiveringsinstallatie, die al meer dan 35 jaar op volle toeren draait.

Let op:  bezoek aan waterzuivering Dokhaven niet vrij van risico's
Uw bezoek aan de waterzuivering Dokhaven is veilig, maar nooit helemaal vrij van risico's. Valt u in een medisch kwetsbare groep, dan is het advies om Dokhaven niet te bezoeken. Denk aan:  

• u bent zwanger of wilt zwanger worden
• u geeft borstvoeding
• u hebt een lagere weerstand
• uw afweersysteem werkt niet goed. 
• u heeft andere gezondheidsproblemen.

Het risico dat u tijdens uw bezoek wordt blootgesteld aan micro-organismen, zoals bacteriën is wel klein, maar het kan gebeuren. Het kan leiden tot een ziekte, allergie of vergiftiging. Dat kan meteen zijn, maar het kan ook schade op lange termijn veroorzaken.

Meld u aan op de website Maand van de Ondergrond. Link opent een externe pagina. 
U vind hier ook informatie over wanneer en waar deze excursie is.

De Zwaan: zo wordt de Erasmusbrug vanwege haar sierlijke lijnen vaak liefkozend genoemd. De brug is dun en sierlijk, maar tegelijkertijd de grootste en zwaarste basculebrug van Europa. 

Door haar 'staart' te draaien opent ze haar brugdeel. Dat gebeurt via een metalen arm met als contragewicht een enorme ballastkist. Dit contragewicht weegt maar liefst 1.050 ton. Het draait in de basculekelder, een indrukwekkende ruimte onder het scharnierpunt van de brug. 

Wilt u een uniek kijkje nemen onder de vleugels van De Zwaan? Meld u dan aan voor de excursie naar de basculekelder. U kunt er met eigen ogen zien hoeveel werk onze Zwaan ondergronds moet verzetten om haar 'vleugels' uit te slaan. Een van onze experts vertelt u er graag over. 

Meld u aan op de website Maand van de Ondergrond. Link opent een externe pagina. 
U vind hier ook informatie over wanneer en waar deze excursie is.

Alle diertjes die in de bodem leven en zich voeden met organisch materiaal zoals afgevallen blad, noemen we bodemfauna. Deze diertjes zijn heel belangrijk voor een gezonde en vitale bodem en daarmee voor de hele voedselketen. Ze zorgen ervoor dat organisch materiaal wordt afgebroken en dat schimmels kunnen groeien.

Maar het zijn ook de 'ingenieurs' van de ondergrond. Ze graven gangetjes waardoor regenwater en zuurstof beter hun weg vinden naar de ondergrond. Een gezonde bodem helpt mee aan biodiversiteit en gezonde bomen en planten.

Laat je meenemen in de wondere wereld van de ondergrond, waar diertjes als nematoden, mijten, schimmels, springstaarten en regenwormen zich thuis voelen.

Meld u aan op de website Maand van de Ondergrond. Link opent een externe pagina. 
U vind hier ook informatie over wanneer en waar deze lezing wordt gegeven.

Rotterdam en omgeving ligt onder zeeniveau. Alle regen die valt in Rotterdam Noord en het gebied rond de Rotte moet uiteindelijk weggepompt worden om droge voeten te houden. 
Dat gebeurt allemaal via het Gemaal Schilthuis aan het Oostplein. Per minuut kunnen we daar zo’n 1.300.000 liter water uit de Rotte naar de Nieuwe Maas pompen. Via grote buizen van 200 meter lang die onder het Oostplein lopen, dwars over de metrolijn. 

Altijd al een kijkje willen nemen bij dit indrukwekkende gemaal? 
Deskundigen van het waterschap heten je welkom bij de excursie. We vertellen u alles over het watersysteem in Rotterdam en we maken het onzichtbare zichtbaar.

Meld u aan op de website Maand van de Ondergrond. Link opent een externe pagina. 
U vind hier ook informatie over wanneer en waar deze excursie is.

Heeft u wel eens gehoord van boomkratten, een boombunker en een zandzuigmachine? We laten het zien tijdens de lezing over het verbeteren van de groeiplek van bomen.  
Stadsbomen hebben het niet altijd makkelijk. Ze staan in harde grond en hun wortels zitten klem. Rotterdam investeert daarom extra in de groeiplekken, zodat ze langer leven en gezond oud worden. De afgelopen twee jaar kregen ruim 800 bomen door de hele stad een verbeterde groeiplaats.

Hoe dat in zijn werk gaat? Dat laten we zien met foto’s van de werkzaamheden. Hierna kijkt u met andere ogen naar de bomen in de stad. 

Meld u aan op de website Maand van de Ondergrond. Link opent een externe pagina. 
U vind hier ook informatie over wanneer en waar de lezing wordt gehouden.

Rotterdam werkt hard aan de stad. En die stad groeit en bloeit. De bodem en ondergrond zijn hierbij heel belangrijk. Dat is niet zo vreemd, we hebben het eigenlijk over de helft van de stad. De onzichtbare helft. Lange tijd betekende dat 'uit het zicht, uit het hart'.

Tot nu. Want met de Strategische Agenda Ondergrond zet de gemeente Rotterdam bodem en ondergrond hoog op de agenda . 
Eén van de agendapunten is een lévende bodem want een levende bodem is van vitaal belang voor planten en dieren, lokale en mondiale kringlopen en dus ook voor onszelf.

Het bibliotheekcollege van de Maand van de Ondergrond 2023 staat in het teken van die levende bodem: vragen als 'Waarom is een levende bodem belangrijk?', 'Wat moeten we dan doen en laten?’ en ‘Hoe komen we richting een duurzame toekomst?' komen aan de orde.
Pieter Boone verzorgt dit bibliotheekcollege en dat deed hij ook in 2022. Toen ging het over ‘de planologie van de ondergrond’. Dit jaar bouwt hij daarop voort en neemt u mee in de relatie tussen een levende bodem en een weerbare stad. 

Meld u aan op de website Maand van de Ondergrond. Link opent een externe pagina. 
U vind hier ook  informatie over wanneer en waar dit bibliotheekcollege wordt gegeven.

De makers van De Nieuwe Wildernis en De Wilde Stad gaan ondergronds. 
De film 'Onder Het Maaiveld' maakt het ongeziene gezien. 

De film inspireert en verwondert en geeft inzicht in de bodem. Naast de wereld boven de grond bevolkt door planten, insecten en vogels, maar vooral door mensen, bevindt zich een tweede wereld: een ondergrondse gemeenschap van wortels, larven, wormen, schimmels, bacteriën, amoeben en geleedpotigen.

Het bestaan van deze ondergrondse wereld zal niemand verrassen, maar dat al het leven in die microkosmos druk met elkaar communiceert is ronduit verbazingwekkend. Er zitten meer levende wezens in één theelepel gezonde grond dan er mensen op aarde zijn.

We staan op het punt om een grootste draai te maken in de geschiedenis van onze omgang met de natuur en onze bodem. We moeten wel. Boeren moeten om, consumenten moeten verstandiger leven, de industrie moet anders. Maar hoe pakken we dat aan? Hoe leren we verstandiger omgaan met onze bodem?

De film Onder het Maaiveld laat zien wat er moet gebeuren door te focussen op de wereld om ons heen en de fascinerende wereld direct onder onze voeten. Eigenlijk heel bijzonder dat we elke dag over de natuur heen kijken die de basis vormt van ons bestaan op aarde.

Meld u aan op de website Maand van de Ondergrond. Link opent een externe pagina. 
U vind hier ook informatie over wanneer en waar u de film kunt zien.

De Tijdtrap. Link opent een externe pagina is een blijvende tentoonstelling van archeologische vondsten in het trappenhuis en de parkeergarages van de Markthal.

Tijdens deze wandeling komt u langs plaatsen waar middeleeuws Rotterdam nog te beleven is. Met leuke vragen is het een leerzame speurtocht voor jong en oud. 

Download de gratis app izi.TRAVEL voor Apple. Link opent een externe pagina of Android. Link opent een externe pagina, en zoek op 'middeleeuws Rotterdam'.

Het hele jaar is de virtual reality-versie van de monumentale bomenroute beschikbaar in de Must See app. De app is te downloaden in de App Store en Play Store! 
Trek uw wandelschoenen aan en leer meer over het groen in de stad met de wandelroute van ongeveer vier kilometer door het centrum van Rotterdam. 

Kijk ook op Bomenroute | Rotterdam.nl.

Lees meer over klimaatverandering en de rol van bodemdaling en grondwater daarbij in de aanpak van het Rotterdams Weerwoord. Link opent een externe pagina.