Urban Roofs
In het project LIFE@Urban Roofs worden of zijn op 6 locaties in Rotterdam multifunctionele daken aangelegd. Deze daken hebben dan een combinatie van groen, wateropvang, zonnepanelen of een terras.
Op de multifunctionele daken zijn veel nieuwe dingen mogelijk.
Bijvoorbeeld op het gebied van duurzaamheid, klimaat, groen en biodiversiteit. Voor het project LIFE@Urban Roofs ontvingen wij en onze partners subsidie van het Europese LIFE-programma voor milieu- en klimaatactie.
Door te laten zien wat er mogelijk is op daken willen we in de toekomst meer multifunctionele daken aanleggen in de stad.
De multifunctionele daken worden (of zijn al) gemaakt op de Peperklip, in de Robert Fruinstraat, op Congres- en concertgebouw de Doelen, de Valentijnschool en gebouw De Heuvel. Op het Kleinpolderplein ligt een experimentendak.
Concert- en congresgebouw de Doelen
Op het dak van Concert- en congresgebouw de Doelen ligt 2.581 m² groen. Dat is net zo groot als 10 tennisbanen. De waterberging op het dak is zo groot als 2000 badkuipen (300 m³). Het is de eerste keer dat een groot gemeentelijk gebouw en rijksmonument in het hart van de stad zo'n groot multifunctioneel dak krijgt.
De Peperklip
Op de Peperklip is het langste natuurdak van Nederland op een woongebouw aangelegd. Het dak is 7.600 vierkante meter groot. De rust en ruimte op het groene dak trekt bijen, vlinders en vogels aan. Dat is goed voor de biodiversiteit en helpt bij klimaatveranderingen.
Robert Fruinstraat
In de Robert Fruinstraat is een aantal groene daken gemaakt. Er wordt regenwater onder de grond opgevangen en er zijn zonnepanelen geïnstalleerd. Ook is er een dakterras.
Bekijk hieronder de korte animatiefilm in het Nederlands. Link opent een externe pagina of in het Engels. Link opent een externe pagina.
Experimentendak
Op het Kleinpolderplein hebben we een experimentendak aangelegd. Hier kunnen bedrijven nieuwe producten voor daken testen. De Hoge School Rotterdam doet ook mee en onderzoekt hoe de nieuwe uitvindingen in de praktijk werken. Kijk voor meer informatie op Experimentendak Rotterdam | Duurzaam 010. Link opent een externe pagina.
Rotterdam opent aanmeldingsprocedure Experimentendak
Als onderdeel van het project LIFE@Urban Roofs stelt de gemeente Rotterdam een dak beschikbaar om verschillende duurzame en klimaatadaptieve experimenten uit te rollen. Het Experimentendak ligt op één van de gemeentelijke daken op de locatie Kleinpolderplein. Het dak heeft een oppervlakte van minimaal 500 vierkante meter en maximaal 1000 vierkante meter. Het is opgedeeld in maximaal 20 plots van 50m2. In een periode van 1 tot 5 jaar kunnen er nieuwe technologieën getest en gemonitord worden. Met de resultaten stimuleren we andere investeringen in klimaatadaptieve maatregelen.
Gezocht: innovatieve pioniers
Bent u een productontwikkelaar, leverancier of een duurzame pionier en heeft u een innovatieve toepassing om op het dak zoveel mogelijk water te bergen, zo efficiënt mogelijk energie op te wekken of zo hoog mogelijke kwaliteit in groen en biodiversiteit te leveren? Of heeft u een totaal ander briljant idee? Meld u zich dan aan voor het Experimentendak.
Aanmelden
U kunt zich aanmelden voor een plot door het opstellen van een Plan van Aanpak.
- ur vóór vrijdag 6 oktober 12:00 uur een mail aan ExperimentendakSO@rotterdam.nl. Link opent een externe pagina om uw plan in te dienen. Klik hieronder op de links voor het aanmeldformulier, de procedure en voor meer informatie over de uitgangspunten, spelregels, deadlines, selectieprocedure en aanmoedigingsprijzen.
Online Vraag en Antwoord-sessie 27 september 2023
Als u vragen heeft over de aanmeldingsprocedure, het plan van aanpak, de voorwaarden of heeft u nog andere vragen, sluit dan aan bij de online Vraag en Antwoord-sessie.
- Datum: woensdag 27 september van 13.00 uur tot 14.00 uur.
- melden: Stuur een mail naar ExperimentendakSO@rotterdam.nl. Link opent een externe pagina. Een paar dagen voor het begin van de sessie ontvangt u een vergaderverzoek voor de Microsoft Teamsvergadering.
Tool Multifunctionele Daken
Wilt u weten of een multi-functioneel dak voor u interessant is? Kijk dan eens naar de Multifunctionele Daken Tool | Ondernemen010.nl. Link opent een externe pagina & Multifunctional Roofs Tool English. Link opent een externe pagina.
Hiermee kunt u de kosten en opbrengsten van de aanleg uw dak eenvoudig op een rij zetten en daarbij ook de maatschappelijke kosten en baten meenemen. Zo komt u tot de beste gouden combinatie op uw dak.
Belangrijke stappen
Het dak van concert- en congresgebouw de Doelen is bedekt met 2.581 m² groen. Dat is net zo groot als 10 tennisbanen. De waterberging op het dak heeft een capaciteit van 2000 badkuipen (300 m³). Het is de eerste keer dat een groot gemeentelijk gebouw en rijksmonument in het hart van de stad een multifunctioneel dak van deze omvang krijgt. Tijdens de Rotterdamse Dakendagen op zondag 5 juni is het dak voltooid.
Groene oase in de stad
'Het nieuwe dak op de Doelen wordt een groene oase in het centrum van Rotterdam. Het dak vangt regenwater op bij hevige buien en draagt bij aan verkoeling als heet is. Het veranderende klimaat vraagt om dit soort slimme oplossingen. Dat is niet alleen in de ondergrond mogelijk, maar ook op daken.', zegt wethouder Vincent Karremans (Buitenruimte).
Wateropvang, groen en biodiversiteit
Onder de beplanting is een systeem met kratten aangebracht, waarin regenwater wordt opgevangen. Het water wordt opgeslagen tijdens regenbuien en bij droogte gebruikt om de beplanting op het dak van water te voorzien. Zo past de stad zich aan het veranderende klimaat aan en zorgen we voor duurzaam waterbeheer. Ook de regenwaterafvoer van de Grote Zaal is aangepast, zodat ook de regen van dat dak (2.524 m2) opgevangen wordt.
Bijzonder is de grote variatie aan planten. Op het dak komen 84 soorten inheemse kruiden, bollen, siergrassen, planten en heesters. Er komen vijf insectenhotels en de begroeiing trekt bijen, vlinders en vogels aan. Het groen draagt zo bij aan meer biodiversiteit in de stad.
Aan Schouwburgpleinzijde ligt op het dak een houten vlonder van 480 m², dat in de toekomst bestemd is voor educatieve, sociale en culturele activiteiten.
Het ontwerp voor het dak is van Kraaijvanger Architecten. Het beplantingsplan is gemaakt door Deltavormgroep in samenwerking met Cruydt Hoeck. Hoveniersbedrijf Van der Tol heeft het dak aangelegd.
Duurzaam dak
Het duurzame dak op de Doelen is één van de projecten van Life@Urban Roofs, onderdeel van het Europese LIFE-programma voor milieu- en klimaatactie. En het dak draagt bij aan de ambities van het college op het gebied van duurzaamheid, klimaatadaptatie, het realiseren van 20 hectare extra groen en herstel van biodiversiteit in de stad.
Samenwerking
De gemeente Rotterdam is eigenaar van dit rijksmonument. De aanleg van het dak is gerealiseerd in samenwerking met concert- en congresgebouw de Doelen. Link opent een externe pagina, het hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard. Link opent een externe pagina, 7 Square Endeavour. Link opent een externe pagina, het Rotterdams WeerWoord en Rotterdam gaat voor groen.
In de wijk Bospolder-Tussendijken ligt het Driehoeksplein, met daaraan de dependance van de Valentijnschool. Dit is een plein van 5000m2 asfalt tussen de Van Duylstraat, de Rösener Manzstraat en de Bruijnstraat.
Voor het plein en het dak worden gezamenlijk nieuwe plannen gemaakt door de gemeente, leerlingen en de bewoners in de buurt.
In de zomer is er weinig schaduw op het plein en wordt het erg heet. Tijdens regenbuien blijven er juist grote plassen achter op het plein. Het plein wordt veel gebruik door kinderen uit de wijk, maar biedt maar beperkte speelmogelijkheden. Ook biedt het plein weinig ruimte voor ontmoeting. Goede redenen voor een flinke herinrichting!
Het Driehoeksplein wordt een plein waar de bewoners elkaar kunnen ontmoeten en de kinderen kunnen spelen met meer groen en een waterberging om de wateroverlast bij hevige regen op te lossen en in de droge periodes beter te koelen. Het dak en het plein zijn met elkaar verbonden via water, groen en stroom.
Zowel de gemeente als de Valentijnschool zijn partner in het project LIFE@Urban Roofs en ontvangen een financiële bijdrage voor waterberging, vergroening en zonne-energie. LIFE is het Europese programma voor milieu- en klimaatactie van de Europese Unie.
Meer informatie: Driehoeksplein | Rotterdam.nl
Zeven pioniers gaan binnenkort aan de slag met gouden combinaties op het Experimentendak Rotterdam. De gemeente Rotterdam stelt dit dak beschikbaar als testlocatie voor duurzame pioniers vanuit het project LIFE@Urban Roofs.
Doel van dit dak is om nieuwe producten te testen en door te ontwikkelen om zo te komen tot meer en betere investeringen in innovatieve klimaat adaptieve maatregelen op daken.
Zeven vernieuwende experimenten op het dak
Na een selectieprocedure zijn zeven partijen geselecteerd. Zij kunnen binnenkort het dak op. Deze pioniers kwamen als beste uit de bus met hun nieuwe concepten en toepassingen van groene daken, biodiversiteit en waterberging in combinatie met andere functies. Deze partijen zijn geselecteerd:
Dobberweelde: | Drijvend systeem op basis van kurk (geen olie gebaseerde grondstoffen). |
| Donkergroen: | Combineren van waterberging met valdemping onder (dak)speeltoestellen. |
| Green Roof Initiative: | Modulair groen/ biodivers daksysteem in bloemmotief wat gezamenlijk een mooi totaalbeeld geeft. |
| Hogeschool Rotterdam: | Experimenten, mockups en (monitorings)-onderzoek door / met HBO-studenten. |
| Joosten ECO-dak: | Water vasthouden en sturen met circulaire rubber tegels met daarop een biodiverse, biologische vegetatie. |
| ZinCo: | Presentatie van een groendak (nieuwe mix van sedum en inheemse beplanting) 24/7 meten en real time weergeven in een dashboard. |
| Zoontjes: | Beloopbare zonnepanelen voor op daken in combinatie met een biodiverse en groene valbeveiliging. |
De Hogeschool Rotterdam voert zelf experimenten uit op het dak en is betrokken bij het monitoren van de pilots. Het Experimentendak Rotterdam ligt op een van de gemeentelijke daken bij het Kleinpolderplein en heeft een oppervlakte 500 m2. De komende 5 jaar kunnen de nieuwe technologieën hier getest en gemonitord worden.
Aanmoedigingsprijzen
De drie partijen die met het meest aansprekende initiatief kwamen krijgen naast een plek op het dak ook een bescheiden aanmoedigingsprijs. De prijzen zijn bedoeld als steuntje in de rug om de experimenten tot een succes te maken. De prijswinnaars zijn:
| Zoontjes met het concept 'Zolar' | € 4.500,- |
| Zinco met de 'Groendakmonitor' | € 4.500,- |
| Het consortium rond het concept 'Dobberweelde' | € 3.000,- |
Experimentendak Rotterdam - Duurzaam 010. Link opent een externe pagina
Op het dak van concert- en congresgebouw de Doelen wordt het platte dak van 2.581 vierkante meter bedekt met een grote variatie aan groen. Dat is net zo groot als 10 tennisbanen. De waterberging op het dak heeft een capaciteit van 2.000 badkuipen (300 vierkante meter). Het is de eerste keer dat een groot gemeentelijk gebouw en rijksmonument in het hart van de stad een multifunctioneel dak van deze omvang krijgt. Vandaag is het startsein gegeven voor de aanleg van dit dak.
Lees het volledige persbericht. Link opent een externe pagina
Van der Tol B.V. - Hoveniers en Terreininrichting is geselecteerd als aannemer voor de uitvoering van een multifunctioneel dak op Concert- en congresgebouw de Doelen.
Het platte dak van 2.581 vierkante meter wordt beplant met een grote variatie aan groen. Er komt ook een systeem voor waterberging met een capaciteit van 300 kubieke meter, dat zorgt voor opvang van water.
Duurzaam dakenlandschap
Gemeente Rotterdam is eigenaar van dit rijksmonument. De aanleg van het dak wordt gerealiseerd in samenwerking met partners de Doelen, Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard en 7Square Endeavour. Het multifunctionele dak op de Doelen draagt bij aan de ambities van het college op het gebied van duurzaamheid, klimaatadaptatie, het realiseren van twintig extra hectare groen en herstel en behoud van biodiversiteit. Dit dak is één van de projecten van Life@Urban Roofs, onderdeel van het Europese LIFE-programma voor milieu- en klimaatactie.
Wateropvang, groen en biodiversiteit
Bijzonder aan het groen blauwe dak op de Doelen is de grote variatie aan planten op het dak. Het beplantingsplan bestaat uit verschillende soorten inheemse kruiden, bollen, siergrassen, planten en heesters. Er komen vijf insectenhotels en de begroeiing trekt bijen, vlinders en vogels aan. Het groen draagt zo bij aan meer biodiversiteit in de stad.
Onder de beplanting wordt een systeem met kratten aangebracht, waarin regenwater wordt opgeslagen. Het water wordt afgevoerd tijdens regenbuien en bij droogte gebruikt om de beplanting op het dak van water te voorzien. Zo bereiden we de stad voor op het veranderende klimaat en zorgen we voor duurzaam waterbeheer.
Aan Schouwburgpleinzijde komt een houten vlonder van 480 vierkante meter, dat bestemd is voor educatieve en sociale activiteiten. Als het dak klaar is, is het niet toegankelijk voor publiek, maar worden er wel rondleidingen gegeven. Mogelijkheden om het dak in de toekomst wel voor publiek toegankelijk te maken worden nog verder verkend.
Ontwerp
Het ontwerp voor het dak is van Kraaijvanger Architecten. Het beplantingsplan is gemaakt door Deltavormgroep in samenwerking met Cruydt Hoeck. Eind van de zomer start de aanleg van het dak, dat naar verwachting eind 2021 gereed is.
Overweegt u een groen dak, waterberging of zonnepanelen op uw dak aan te leggen? Dit geheel vernieuwde rekeninstrument helpt u daarbij.
Gouden combinatie
De aanleg van een multifunctioneel dak vraagt om een investering. Hoe kunt u kosten en maatschappelijke en duurzaamheidsafwegingen goed afwegen?
De digitale Multifunctionele Daken Tool van Arcadis, de gemeente Rotterdam en LIFE@Urban Roofs helpt u bij het nemen van de beste beslissing en het vinden van de gouden combinatie voor uw dak
Multifunctionele Daken Tool
Dit vernieuwde rekeninstrument geeft u inzicht in de financiële èn de maatschappelijke kosten en baten van uw multifunctionele dak! Denkt u hierbij bijvoorbeeld aan effecten op gezondheid, biodiversiteit, waterberging of energieopwekking. De tool helpt u om uw dakinrichting te optimaliseren, te komen tot een sluitende businesscase, maar bovenal ook met uw dak bij te dragen aan een prettige leefomgeving in de stad!
Eenvoudig in gebruik
In drie eenvoudige stappen loopt u in 15 minuten door de 'tool multifunctionele daken'. Wat is de gouden combinatie op uw dak?
Bezoek de website voor het rekeninstrument en uitleg:
Multifunctionele Daken Tool | Ondernemen010.nl. Link opent een externe pagina
Rotterdam telt 18,5 vierkante kilometer aan platte daken, die grotendeels onontgonnen gebied zijn. Waarom heeft de stad nog maar een beperkt aantal daken ingericht, terwijl er een wereld te winnen is? MVRDV maakte in opdracht van de gemeente Rotterdam een catalogus (uitgave Rotterdamse Dakendagen) met 130 innovatieve voorstellen voor een beter gebruik van de bestaande daken, die samen kunnen leiden tot een fantastisch nieuw Rotterdam.
We zijn gewend aan groene daken en zelfs een dakbos, maar platte daken kunnen voor veel meer worden gebruikt, bijvoorbeeld voor waterberging, als evenemententerrein, voor energiewinning en bebouwing. De Dakencatalogus biedt een inspirerend overzicht met liefst 130 verschillende mogelijkheden, van zzp-units en sportveld tot een begraafplaats.
Inspiratie
De Dakencatalogus laat zien hoe dakgebruik een oplossing kan zijn voor de schaarse ruimte in de stad en hoe het kan voorkomen dat we buitengebieden bebouwen. Het boek is bedoeld om te inspireren en toont waarom we de lucht in moeten en op welke manier programmering van daken kan helpen bij grote actuele vraagstukken als de klimaatopgave, de woningopgave, de energietransitie. In de Dakencatalogus komt ook de praktische kant van het gebruik van daken aan bod: Welke constructieve mogelijkheden zijn er? En welk voorstel op welk type gebouw ligt voor de hand?
De catalogus biedt een doorkijkje naar de toekomst, naar wat er nodig is om dit werkelijkheid te maken. 'Ik denk dat we voor dit plan een nieuw Bouwbesluit nodig hebben, of liever gezegd een 'Dakbesluit', en een helpdesk voor initiatiefnemers, of dat nu VvE’s of woningcorporaties zijn,’ zegt Winy Maas, mede-oprichter van MVRDV. ‘Water, groen, energie en woningen zou je als een sandwich op daken kunnen plaatsen, als in een verordening wordt vastgelegd dat daken dat extra gewicht kunnen dragen. Sterkere constructies zijn duurzamer.’
Rotterdam Architectuurmaand
De lancering van de Dakencatalogus maakt deel uit van de Rotterdam Architectuurmaand waarin MVRDV en andere bureaus zichzelf laten zien.
De Dakencatalogus (uitgave Rotterdamse Dakendagen) maakte MVRDV in opdracht van de gemeente Rotterdam. De catalogus telt 148 pagina’s en werd op 3 juni 2021 gepresenteerd tijdens een live evenement. Link opent een externe pagina (YouTube).
Op Congres- en concertgebouw de Doelen wordt het platte dak van 2.581 vierkante meter bedekt met een grote variatie aan groen. Er komt ook een systeem voor waterberging met een capaciteit van 300m³, dat zorgt voor opvang van water. Het is de eerste keer dat een groot gemeentelijk gebouw en rijksmonument in het hart van de stad een multifunctioneel dak van deze omvang krijgt.
De gemeente zet samen met partners een nieuwe stap in de verduurzaming van het Rotterdamse dakenlandschap. Rotterdam heeft ruim 18 vierkante kilometer aan platte daken, vaak ongebruikt. 'Het is fantastisch dat we het grote dak van de Doelen beter gaan benutten. Het wordt een groene oase in het centrum. Het dak vangt regenwater op bij hevige buien en draagt bij aan verkoeling als heet is. Daar heeft iedereen profijt van', zegt wethouder Bas Kurvers (Bouwen en Wonen).
Wateropvang, groen en biodiversiteit
Onder de beplanting wordt een systeem met kratten aangebracht, waarin regenwater wordt opgeslagen. Het water wordt afgevoerd tijdens regenbuien en bij droogte gebruikt om de beplanting op het dak van water te voorzien. Zo bereiden we de stad voor op het veranderende klimaat en zorgen we voor duurzaam waterbeheer.
Bijzonder is de grote variatie aan planten. Op het dak komen verschillende soorten inheemse kruiden, bollen, siergrassen, planten en heesters. Er komen vijf insectenhotels en de begroeiing trekt bijen, vlinders en vogels aan. Het groen draagt zo bij aan meer biodiversiteit in de stad.
Aan Schouwburgpleinzijde komt een houten vlonder van 480 vierkante meter, dat bestemd is voor educatieve en sociale activiteiten. Het dak is niet toegankelijk voor publiek, maar er wordt wel gekeken of er rondleidingen gegeven kunnen worden.
Het ontwerp voor het dak is van Kraaijvanger Architecten. Het beplantingsplan is gemaakt door Deltavormgroep in samenwerking met Cruydt Hoeck. Deze zomer wordt bekend wie de uitvoering gaat doen. Naar verwachting is het dak eind 2021 gereed.
Duurzaam dakenlandschap
Het duurzame dak op de Doelen is één van de projecten van Life@Urban Roofs, onderdeel van het Europese LIFE-programma voor milieu- en klimaatactie. Eerder is een natuurdak op woongebouw de Peperklip op Rotterdam Zuid aangelegd en zijn drie groenblauwe daken op de Robert Fruinstraat in Rotterdam West tot stand gekomen.
Het dak op de Doelen draagt bij aan de ambities van het college op het gebied van duurzaamheid, klimaatadaptatie, het realiseren van meer groen en herstel van biodiversiteit.
Samenwerking
De gemeente Rotterdam is eigenaar van dit rijksmonument. Huisorkest van de Doelen is het Rotterdams Philharmonisch Orkest. De aanleg van het dak wordt gerealiseerd in samenwerking met het Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard en 7Square Endeavour.
De Peperklip op Rotterdam Zuid kreeg eerder al een natuurdak. Nu is het binnenterrein aan de beurt. Dit wordt een parkachtige ontmoetingsplek voor bewoners. Met veel groen, speelplekken en picknicktafels.
Lees het volledige nieuwsbericht (Archiefweb). Link opent een externe pagina
De gemeente is gestart met de herinrichting van de Robert Fruinstraat. De werkzaamheden duren tot augustus 2021 en bestaan uit het vervangen van het riool, de aanleg van een gezellige verblijfsplek en extra groen, de straat wordt opgehoogd en er komt een gecombineerde kabelgoot met waterkratjes voor de opvang van regenwater. Vooruitlopend hierop heeft Stedin werkzaamheden aan de kabels en leidingen in de straat uitgevoerd.
Werken in fases
Het werk wordt in fases uitgevoerd. Fase 1 was het werk aan de kabels en leidingen, nu wordt gestart met fase 2 tot en met 4:
- fase 2 tot en met 4: ondergrondse werkzaamheden (riool, kabelsysteem)
- fase 5: aanbrengen kabels in kabelsysteem
- fase 6: verwijderen oude kabels
- fase 7 tot en met 9: bovengrondse werkzaamheden (inrichting buitenruimte).
Met bewoners
De inrichting van de straat is samen met bewoners tot stand gekomen. Zo komt er een gezellige verblijfsplek en extra groen. De straat wordt 10 cm opgehoogd. Het aantal parkeerplaatsen blijft gelijk.
Opvang regenwater
Bijzonder wordt de ondergrond. Er komt een gecombineerde kabelgoot met waterkratjes voor de opvang van regenwater. Bovengronds valt er niks van te zien maar ondergronds zit het ingenieus in elkaar. Regen van de daken wordt opgevangen in ondergrondse regenkratjes. In deze kratjes is ook ruimte voor kabels. Het regenwater wordt gefilterd in een plantenvak en kan daarna met de handpomp worden opgepompt om bijvoorbeeld de planten in de geveltuinen water te geven. Vanwege deze uitgebreide ondergrondse infrastructuur duren de werkzaamheden verspreid over de straat één jaar.
Zaterdag 26 september 2020 hebben 70 vrijwilligers het record voor de langste geveltuin van Nederland verbroken. Bij appartementencomplex de Peperklip in Rotterdam-Zuid is een 210 meter lange tuin aangelegd.
Lees meer over de langste geveltuin van Nederland (Archiefweb). Link opent een externe pagina
Het iconische woongebouw de Peperklip in Rotterdam-Zuid heeft het langste natuurdak op een woongebouw in Nederland. Het groene dak draagt bij aan meer groen en biodiversiteit in de stad en de planten houden water langer vast als het hard regent. Het dak is het resultaat van een vruchtbare samenwerking tussen woningcorporatie Vestia en de gemeente Rotterdam.
Biodivers natuurdak
De Peperklip, een wooncomplex met 549 huurwoningen, kreeg van woningcorporatie Vestia een flinke onderhoudsbeurt. Vestia voerde niet alleen groot onderhoud uit, ze verbeterde ook de isolatie van het gebouw en de woningen. Dit onderhoud was de aanleiding voor Vestia en de gemeente Rotterdam om te onderzoeken hoe het woongebouw een bijdrage kon leveren aan een klimaatbestendige, weerbare stad. Link opent een externe pagina. De grootste kansen lagen op het dak van de Peperklip, dat aan vervanging toe was. Dat leidde tot de keuze voor een biodivers natuurdak.
Ruimte voor bijen, vlinders en vogels
Vestia’s huishovenier Van de Tol ontwierp samen met bureau Hollands Groen een bijzonder scenario voor het groene dak van maar liefst 7.600 vierkante meter. In het ontwerp komen vier thema`s steeds terug; water, hout, grind en heuvels. Door de toepassing van sedum, kruiden, vaste planten, boomstammen en waterpoeltjes ontstaan er verschillende biotopen en voelen bijen, vlinders en vogels zich er thuis. Zij vinden hier rust en ruimte. Het dak is namelijk niet openbaar toegankelijk. De constructie is daarvoor niet sterk genoeg. Maar de bewoners genieten op een andere manier van het groene dak. Het dak biedt op warme zomerdagen verkoeling en op een koude winterdag zorgt de isolatie voor een behaaglijke binnentemperatuur. Als het hard regent, houden de planten het regenwater langer vast, zodat er minder kans op overlast is. Het langste natuurdak op een woongebouw in Nederland is sinds kort klaar. Het dak krijgt nu de tijd om groen te groeien.
Comfortabel wonen en meer groen
Arjan Schakenbos, voorzitter raad van bestuur Vestia: ‘We zijn trots dat ons eerste groene dak nu af is. Het is een prachtig voorbeeld van hoe meer groen en biodiversiteit in een bebouwde omgeving te realiseren. Zulke innovatieve projecten maken het mogelijk om in een drukbevolkte stad groen toe te voegen en tegelijkertijd onze gebouwen - dankzij de isolatie - comfortabeler te maken voor de bewoners.’
Groen, klimaatbestendig en veerkrachtig
Wethouder Wijbenga, buitenruimte gemeente Rotterdam: ‘De gemeente wil dat er de komende jaren 20 hectare extra groen bijkomt in de stad. In straten, op pleinen, bij bedrijven en ook op daken is er nog voldoende ruimte om te vergroenen. Het prachtige groene dak op de Peperklip onderstreept de kansen die een dak biedt. Het is een inspiratiebron voor anderen die willen meehelpen de stad groener te maken. En daken kunnen op nog veel meer manieren benut worden. Door meerdere functies te combineren, zoals het opwekken van duurzame energie met zonnepanelen en sociale functies, zoals een terras of speelplek op het dak, waterberging en biodiversiteit. De 18 vierkante kilometer aan platte daken in Rotterdam biedt daarvoor alle ruimte.’
Daarnaast staat Rotterdam de komende decennia voor verschillende uitdagingen om de stad klimaatbestendig en veerkrachtig te houden, terwijl de ruimte in de stad beperkt is. Het natuurdak op de Peperklip draagt hieraan bij.
Groene binnentuin
In navolging van het dak wordt straks ook het binnenterrein van de Peperklip een stuk groener. De gemeente maakt samen met de bewoners en Vestia een ontwerp waarin plek is voor jong en oud. Als ook het binnenterrein klaar is, kunnen de bewoners in alle rust genieten van hun vernieuwde, groene woonomgeving. Niet alleen binnen, maar ook buiten.
Samenwerking
Woningcorporatie Vestia en de gemeente Rotterdam werken samen als partners in het project LIFE@Urban Roofs Rotterdam, dat als doel heeft investeringen in multifunctionele daken en klimaatadaptatie te stimuleren.
Het dak op de Peperklip is mede mogelijk gemaakt door een bijdrage uit het Europese LIFE-programma voor milieu- en klimaat actie.
Vestia is een grootstedelijke woningcorporatie en verhuurt, verkoopt en beheert ruim 65.000 woningen en ander vastgoed. Vestia staat voor een goede woning in een prettige buurt, voor huishoudens met een laag (midden)inkomen en/of een kwetsbare positie.
Woningcorporatie Vestia legt een bijzonder dak aan. Het iconische woongebouw de Peperklip in Rotterdam-Zuid krijgt het langste natuurdak in Nederland op een woongebouw. Het groene dak draagt bij aan meer groen en biodiversiteit in de stad.
Het huidige dak van de Peperklip was aan vervanging toe. Samen met de gemeente Rotterdam zijn de mogelijkheden onderzocht hoe het woongebouw een bijdrage kan leveren aan een klimaatbestendige stad. Dat leidde tot de keuze voor een groot natuurdak. Het nieuwe dak is onderdeel van groot onderhoud aan het woongebouw.
Bio-divers
Hollandsgroen heeft samen met hoveniersbedrijf Van der Tol het ontwerp gemaakt voor een bio-divers natuurdak van ruim 7000 vierkante meter. Het dak heeft vier thema`s; water, hout, grind en heuvels. Zo ontstaan er verschillende biotopen voor natuurontwikkeling. Hoveniersbedrijf Van der Tol legt het dak aan.
Linda Schalkwijk, vestigingsmanager Hilledijk: ‘Buiten dat het dak er straks mooi uitziet, is dit voor ons ook een kans om te onderzoeken. Hoe kan investeren in de toekomstbestendigheid van een gebouw samengaan met het creëren van meerwaarde voor de leefomgeving van onze bewoners?’
Groen, leefbaar en veerkrachtig
Wethouder Wijbenga, buitenruimte gemeente Rotterdam: 'De gemeente wil komende jaren 20 hectare extra groen in de stad aanleggen: in straten, op pleinen en ook op daken. Het prachtige groene dak op de Peperklip is een goed voorbeeld van de mogelijkheden die een dak biedt. Het is een inspiratiebron voor anderen die willen meehelpen de stad groener te maken. De 18 vierkante kilometer aan platte daken in Rotterdam bieden daarvoor alle ruimte.'
Daarnaast staat Rotterdam de komende decennia voor verschillende uitdagingen om de stad klimaatbestendig, leefbaar en veerkrachtig te houden, terwijl de ruimte in de stad beperkt is. Het natuurdak op de Peperklip draagt hieraan bij.
LIFE@Urban Roofs
Het natuurdak is mede mogelijk gemaakt door een subsidie van LIFE@Urban Roofs Rotterdam, onderdeel van het Europese LIFE-programma bestemd voor milieu- en klimaat actie.
De gemeente Rotterdam wil een dak beschikbaar stellen als testlocatie voor pioniers. Het gaat om een proefproject dat als doel heeft om innovaties op het dak aan te jagen en een platform te bouwen waar dak innovaties gezamenlijk doorontwikkeld kunnen worden.
Experimentendak
Vanuit het project LIFE@Urban Roofs Rotterdam wil de gemeente een dak ter beschikking stellen voor het uitvoeren, onderzoeken en monitoren van verschillende duurzame experimenten. Dit gebeurt in samenwerking met marktpartijen. Dit experimentendak komt op een van de gemeentelijke daken bij het Kleinpolderplein. Hoe we dit experimentendak het beste kunnen vormgeven, en onder welke randvoorwaarden, hebben we met geïnteresseerde partijen in kaart gebracht tijdens een marktconsultatie op 29 januari 2020.
Rotterdamse dakenprogramma
Rotterdam heeft ruim 18 vierkante kilometer aan platte daken. Dat biedt kansen om oplossingen voor fysieke en maatschappelijke uitdagingen ook op daken een plek te geven. Wij zoeken oplossingen op daken op het gebied van waterberging, meer groen, het opwekken van duurzame energie, het tegengaan van hitte stress en circulariteit. En hoe kunnen we slimme, duurzame combinaties maken van oplossingen die de multifunctionaliteit op daken stimuleert?
Op het dak van de Robert Fruinstraat 37 in de wijk Middelland is een groen-blauw dak aangelegd. Het dak heeft een oppervlakte van 375 vierkante meter, is voorzien van groen en kan ook water bergen. Dit is het tweede gemeentelijke dak dat dit jaar in deze straat wordt opgeleverd. Eerder dit jaar is het dak van het voormalig gemeentearchief voorzien van een multifunctioneel dak.
Waterberging en groen
Voor de aanleg is eerst de constructie van het dak gecontroleerd. Ongeveer 75 procent van het dakoppervlak bleek geschikt om de extra belasting door wateropvang en sedum te kunnen dragen. Het dak heeft nu een waterbergende capaciteit van ruim 9.000 liter, voordat het water het riool in stroomt. Dit water zorgt in droge en hete periodes voor voldoende vocht voor de planten. Bij hevige regenbuien houdt de vegetatie water vast, zodat er minder risico op wateroverlast is. Zo is de Robert Fruinstraat beter voorbereid op de uitdagingen van het veranderende klimaat. Deltacommissaris Peter Glas bezocht tijdens de aanleg van het dak de Robert Fruinstraat als onderdeel van een werkbezoek aan Rotterdamse klimaatinitiatieven en was enthousiast over het nieuwe dak.
Samenwerking
Bewoners, instellingen, bedrijven, eigenaren en de gemeente werken samen om een mooiere, duurzame straat te maken. Bewoners hebben actief meegedacht over het ontwerp van de straat en hechten veel waarde aan een groene omgeving. Met de aanleg van deze groen-blauwe daken worden de eerste stappen gezet naar de ‘veerkrachtige stadsstraat van de toekomst’.
Het project is gerealiseerd met bijdragen van de gemeente Rotterdam en LIFE@Urban Roofs, dat deel uit maakt van het Europese LIFE programma.
Straat met een plus
De Robert Fruinstraat ligt in de wijk Middelland. Bewoners, instellingen, bedrijven en eigenaren van de Robert Fruinstraat hebben samen met de gemeente geschetst aan een mooiere, betere en meer duurzame straat. Een straat met een plus. Het groene dak is een eerste stap in de richting van de ‘veerkrachtige stadsstraat van de toekomst’.
Groen/blauw dak in de Robert Fruinstraat
Het groene dak heeft een groen/blauwe functie omdat het relatief veel water kan bergen voor een groen dak. Het heeft een dikke substraatlaag waar de planten in groeien. De dikke laag is gunstig voor waterbergen, maar ook voor de biodiversiteit. Want hierdoor kan er een verscheidenheid aan planten groeien. Op het archief staan grassen, kruiden en sedum. Insecten komen hier op af zodat een groen dak de biodiversiteit in de stad ten goede komt.
Meer groen
Met het programma Rotterdam gaat voor groen wil de gemeente de komende jaren - in samenwerking met bedrijven, bewoners en bijvoorbeeld woningcorporaties - zorgen voor 20 hectare extra groen in de stad. Er komt meer groen in de openbare ruimte en dichtbij huis. Bewoners en scholen worden gestimuleerd hun buurt en schoolpleinen groener te maken. Verder is het de bedoeling dat er nog meer groene daken komen en meer groen bij werklocaties.
Verkoeling en wateropvang
Rotterdam bereidt zich voor op een veranderend klimaat. Rotterdams WeerWoord is een actieprogramma-in-wording in de wijken van de stad. Groene daken houden het regenwater vast, zodat dit niet voor overlast zorgt. De groene daken en het overige groen zorgt bovendien voor verkoeling op droge en hete zomerdagen. Het groen/blauwe dak in de Robert Fruinstraat helpt dus mee aan een prettige woonomgeving.
Urban Roofs
Het dak op het voormalige gemeentearchief is ontwikkeld door de gemeente Rotterdam en is mede mogelijk gemaakt dankzij een bijdrage van het LIFE programma van de Europese Unie. In de Robert Fruinstraat komen nog meer multifunctionele daken en ook de Peperklip en Gebouw de Heuvel worden de komende jaren van een nieuw dak voorzien.
Ruimte op het dak
De gemeente Rotterdam is al decennia voorloper als het gaat om groene daken. Er ligt al 360.000 vierkante meter aan groen en 168.000 vierkante meter aan zonnepanelen op de Rotterdamse daken, voor opvang van water en opwekken van duurzame energie. Maar er kan nog veel meer.
Rotterdam wil de ruimte in de stad beter benutten met publieke ruimten bovenop bestaande en nieuwe gebouwen. Met de energietransitie, klimaatadaptatie en sociale opgaven wordt het steeds drukker op elke vierkante meter. Een belangrijke oplossing voor de schaarste aan binnenstedelijke ruimte is het benutten van 18 vierkante kilometer aan platte daken.
In het programma Multifunctionele daken 2019-2022. Link opent een externe pagina (pdf, Notubiz) staat hoe we in Rotterdam van multifunctionele daken naar een heus Rotterdams daklandschap gaan.
Van groen tot blauw
Op papier krijgt elke dakfunctie een eigen kleur. Van groen voor vergroening en meer biodiversiteit, tot blauw voor waterberging en paars voor woondaken. Deze indeling ondersteunt alle partijen bij de plannen die moeten zorgen voor diversiteit op de daken. De bedoeling is 'gouden combinaties' te maken door verschillende functies te combineren.
Aanpak
Bij het aanleggen van een daklandschap werkt de gemeente samen met tal van andere organisaties en Rotterdammers. Van bewonersorganisaties tot energieleveranciers. Het uitgangspunt is dat de gemeente Rotterdammers ondersteunt die met positieve energie aan de slag willen met een dak. De gemeente informeert, betrekt, stimuleert te investeren, maar ontwikkelt ook beleid en past wet- en regelgeving aan om het gebruik van daken te stimuleren. Ook innovatie van nieuwe toepassingen is een belangrijk onderdeel.
De uitvoeringswerkzaamheden aan het dak van Gebouw De Heuvel zijn van start gegaan. Het gebouw, dat naast de Laurenskerk in het centrum van Rotterdam staat, wordt voorzien van een multifunctioneel dak. De huidige vier daken van het gebouw worden omgetoverd tot duurzame multifunctionele daken met de duurzame kenmerken: rood, groen, geel en blauw.
Plek voor gesprek
'Rood' is het dakterras dat als ontmoetingsplek voor de bewoners van deze stad wordt ingericht: een dak dat de sociale cohesie bevordert. Gebouw De Heuvel heeft de ambitie om een PLEK voor GESPREK te ontwikkelen waar zowel binnen als buiten, de kunst van het luisteren en spreken geoefend worden. De stichting biedt ruimte aan individuen, groepen en organisaties die zich willen verhouden tot de vier Unescothema’s: vrede en mensenrechten, intercultureel leren, wereldburgerschap en duurzaamheid.
Klimaatbestendig
Het 'groene' dak houdt het regenwater vast, zodat extreme regenbuien niet voor overlast zorgen en het groene dak creëert op hete en droge zomerdagen verkoeling. 'Blauw' is het dak dat voorzien wordt van een wateropvang met een wadi en groen. Ook dit dak zorgt reguleert het regenwater, maar draagt daarnaast bij aan een prettige woonomgeving.
Zonne-energie
'Geel' is het dakdeel dat voorziet in zonne-energie.
Verbouwing in 2020 klaar
De verwachting is dat halverwege volgend jaar (2020) de verbouwing klaar is. Dan wordt het dak opengesteld voor het Rotterdamse publiek.
Samenwerking
Het multifunctionele dak is tot stand gekomen in samenwerking met de gemeente Rotterdam en De Heuvel. Het team van De Heuvel bestaat uit Sirius Beheer (management), LG Architecten (architect), Horti Verde (landschapsarchitect), Dolmans Group (daken inrichtingen) en Aktie totaal (installatie).
Dit project is mogelijk gemaakt door een bijdrage van het LIFE programma van de Europese Unie.
Vestia pleegt duurzaam groot onderhoud aan de 605 woningen van De Peperklip. Met Europese subsidie vanuit LIFE@UrbanRoofs krijgt het gebouw straks een groen dak. Ook het binnenterrein wordt in samenwerking met de bewoners aangepakt.
De Peperklip heeft een groot openbaar binnenterrein van maar liefst 9.950 vierkante meter. De gemeente Rotterdam is eigenaar van deze grond. Het is een ontmoetingsplek voor de bewoners van de Peperklip en wordt ook intensief gebruikt door kinderen uit de wijk. Dit binnenterrein krijgt een flinke opknapbeurt.
De aanpak van gebouw én buitenruimte versterken elkaar en dragen bij aan een kwalitatief hoogwaardiger, groenere woonomgeving. Doel is om van het binnenterrein een mooie groene, fijne plek te maken waar jong en oud buiten kunnen genieten, spelen en elkaar ontmoeten. De locatie is nu voor een deel groen, met gras en bomen. Maar er zijn ook een paar hele stenige plekken, die er minder goed bij liggen. Het ontbreekt aan bloeiende planten, de speeltoestellen zijn verouderd en het terrein is niet goed toegankelijk mensen met een beperking. Daarom gaan de gemeente Rotterdam en Vestia met het binnenterrein aan de slag.
Bewoners, volwassenen én kinderen kunnen hierover meedenken. Een tuincoach adviseert bewoners bij het herinrichten van hun tuin. De plannen worden in 2019 gemaakt en in 2020 uitgevoerd.
Op basis van de ervaringen met vijf Rotterdamse praktijk casussen wordt het rekeninstrument Maatschappelijke Kosten Baten Analyse (MKBA) verder verfijnd. Dit jaar (2019) komt er een versie 2.0 voor multifunctionele daken.
Met dit rekeninstrument kunnen gebouweigenaren onderzoeken welke vorm van multifunctioneel dakgebruik financieel het meest interessant is en hoe de doelstellingen van LIFE (meer vierkante meters groen en kubieke meters wateropvang) het beste gerealiseerd kunnen worden. De huidige partners van LIFE@Urban Roofs hebben gebruik gemaakt van de MKBA. Vooral inzicht in de maatschappelijke baten bleek een uitdaging. De eerste editie van de Maatschappelijke Kosten Baten Analyse (MKBA) wordt nu op basis van hun ervaringen verder geoptimaliseerd.
De MKBA 2.0 wordt eenvoudiger en gebruiksvriendelijker, zodat eigenaren van gebouwen gemakkelijker zien wat de meest aantrekkelijke mogelijkheden voor hun dak zijn. In de loop van 2019 is de nieuwe versie klaar.
Gemeente Rotterdam, Arcadis en CE Delft hebben in 2018 een eerste versie van deze MKBA ontwikkeld.
Hans van Cooten van Mostert De Winter weet er alles van. Zijn bedrijf heeft het ontwerp gemaakt voor een uniek multifunctioneel dak op Robert Fruinstraat 26-32, in de buurt beter bekend als 'Thuis in West'.
Ook de uitvoering neemt hij voor zijn rekening. De Rotterdamsche Vastgoed Maatschappij/Trivestor Groep is opdrachtgever van dit project. Dit is een van de Rotterdamse multifunctionele daken die mogelijk worden gemaakt dankzij een bijdrage van het Europese programma Life@UrbanRoofs.
Kansen
Hans van Cooten: 'Vroeger waren we specialist in het aanleggen van tuinen. Dat is in de afgelopen jaren drastisch veranderd. Tegenwoordig is er van alles mogelijk op daken en aan gevels: mooi groen, een waterberging, zonnepanelen, ruimte voor sociale ontmoeting. Die verandering biedt prachtige kansen en daar zijn we op ingesprongen. Nu hebben we kennis van groen én de technische mogelijkheden op dak en gevel. In Rotterdam zijn we bijvoorbeeld betrokken geweest bij de daktuin op het Erasmus Medisch Centrum.'
Levend gebouw
In de Robert Fruinstraat realiseren we nu op nummer 26-32 een bijzonder dak. Het is een 'levend gebouw', een prachtige uitdaging. In het ontwerp maken we volop gebruik van alle mogelijkheden die er nu zijn: blauw, groen, geel en rood. In dakenland hanteren we die kleuren. Wat dat concreet betekent? We realiseren 221 vierkante meter daktuin, groene gevels en een groen hekwerk. Er wordt straks 3785 kilowattuur per jaar aan duurzame energie opgewekt en er is 32 vierkante meter ruimte voor sociale ontmoeting. Daarnaast komt er in de kelder van het gebouw een waterberging en regenwater buffering voor 12.100 liter water. Al deze voorzieningen dragen bij aan een klimaatbestendige stad, een groene buurt en een leefbare straat. Want we krijgen komende jaren te maken met periodes van extreme droogte en hevige regenval. De Robert Fruinstraat wordt nu ontwikkeld tot klimaatbestendige stadsstraat van de toekomst. Daar vonden Mostert De Winter en de Rotterdamsche Vastgoed Maatschappij elkaar.
Samenwerking
De Rotterdamsche Vastgoed Maatschappij (DRVM) heeft bewust gekozen om dit project met andere partijen samen tot stand te brengen. Partner Juriaan van Woerkom: 'De samenwerking met Vestia, gebouw Stichting De Heuvel, Stichting Arosa en de gemeente Rotterdam in het programma LIFE@UrbanRoofs is voor ons een belangrijke motivatie om aan dit project te beginnen. Dankzij de financiering vanuit dit programma kun je een beter resultaat neerzetten. Gezamenlijk laten we andere partijen in Rotterdam zien wat er allemaal mogelijk is en willen we hen enthousiasmeren mee te doen. Rotterdam heeft een hoge ambitie als het gaat om vergroening, klimaatadaptatie en verduurzaming. Daar werken we graag aan mee.'
Op vrijdag 8 juni 2018 vond de eerste audit plaats namens de EC. NEEMO kwam langs in Rotterdam en sprak met de partners over administratie en voorwaarden, kreeg inzicht in de stand van zaken en ging door de boeken. De dag werd afgesloten met een fietstocht langs de voorbeeldprojecten.
Op vrijdag 25 mei 2018 leverden Arcadis Nederland BV en CE Delft de Maatschappelijke Kosten Baten Analyse (MKBA) op. Hiermee is de eerste mijlpaal van het LIFE@Urban Roofs project bereikt. De MKBA op gebouwniveau helpt gebouweigenaren met het inventariseren van zowel kosten als (maatschappelijke) baten van multifunctioneel dakgebruik. Per type gebouweigenaar (private investeerder, overheid, woningcorporatie en stichting) kan een afweging gemaakt worden naar verschillende dakfuncties. Hierbij worden steeds de kosten en de maatschappelijke baten afgewogen. Een breed scala aan baten is in het instrument meegenomen. De waarde is is gebaseerd op inmiddels algemeen geaccepteerde literatuur. Het gaat om zowel een rapport als een excel werkblad. Iedereen kan hiermee zelf aan de slag. Een erg nuttig instrument dus. Gebouweigenaren kunnen ze zelf onderzoeken welke vorm van multifunctioneel dakgebruik het meest oplevert!
Samenwerking
We werken in LIFE@Urban Roofs Rotterdam samen met Vestia, Stichting Gebouw De Heuvel, De Rotterdamsche Vastgoed Maatschappij, Trivestor Beleggingen, Concert- en congresgebouw De Doelen, de Valentijnschool en de stad Vejle in Denemarken.
De logo's van het Europese LIFE programma voor milieu en klimaatactie (links) en LIFE Urban Roofs Rotterdam (rechts).
Meer informatie
Wilt u aan de slag met uw dak? Laat het ons weten, we denken graag mee. Ga naar de pagina Duurzaamheidsloket.
