Bommenkaart
Op de Bommenkaart staan locaties waar een verhoogde kans is op aanwezigheid van niet ontplofte explosieven uit de Tweede Wereldoorlog. Het gaat daarbij om niet ontplofte vliegtuigbommen, ook wel blindgangers genoemd en munitie.
De Bommenkaart, die officieel Bodembelastingkaart Conventionele Explosieven heet, is gemaakt omdat de gemeente het belangrijk vindt dat alle Rotterdammers - en bedrijven die in Rotterdam werkzaamheden verrichten - zich goed over dit onderwerp kunnen informeren. Iedereen kan nu zien waar verdachte gebieden voor niet-ontplofte explosieven uit de Tweede Wereldoorlog zijn.
Risico’s zeer klein
De gemeente benadrukt dat de kans zeer klein is dat achtergebleven explosieven uit de Tweede Wereldoorlog spontaan ontploffen. Bij werkzaamheden in de grond (bijvoorbeeld hei-werkzaamheden) is deze kans iets groter, maar nog steeds heel klein. Als er op verdachte locaties werkzaamheden gepland staan, moet men eerst op zoek naar de mogelijke explosieven. Als deze daadwerkelijk worden aangetroffen, worden ze door de explosievenopruimingsdienst van het ministerie van Defensie (EODD) geruimd.
Wat laat de Bommenkaart zien?
Op de Bommenkaart. Link opent een externe pagina is te zien dat op ongeveer 230 plekken een verhoogde kans is op blindgangers en op meer dan duizend plekken kunnen niet ontplofte munitie (zoals granaten en patronen) liggen. Op één plek kunnen één of meerdere explosieven liggen.
Dat deze locaties op de Bommenkaart staan aangegeven, wil niet zeggen dat er ook daadwerkelijk explosieven liggen. De gemeente heeft wel aanwijzingen dat dit het geval is. In sommige gevallen zijn die aanwijzingen sterker dan in andere. De meeste verdachte locaties liggen in havengebieden. Ook in het centrum van Rotterdam zijn meerdere verdachte locaties.
Verdachte gebieden zijn te onderscheiden in twee soorten:
- Verdachte gebieden op harde meldingen, dit zijn plekken die extra verdacht zijn op de mogelijke aanwezigheid van een blindganger (niet ontplofte bom). Bij harde meldingen werd al tijdens de Tweede Wereldoorlog vermoed dat een blindganger was ingeslagen, maar die is vervolgens niet geruimd. Tijdens het uitgevoerde historisch onderzoek is veel verschillende informatie gevonden waarin melding is gemaakt van een mogelijke blindganger op deze plekken
- Locaties waar geen concrete meldingen van blindgangers of munitie in de ondergrond zijn, maar waar een verhoogde kans op niet ontplofte explosieven is omdat hier veel bommen zijn gevallen die wél zijn ontploft of omdat er in het gebied in de oorlogsjaren door de Duitse bezetter onder andere bunkers, tankgrachten en mijnenvelden zijn aangelegd (zoals in Hoek van Holland).
Advies bij werkzaamheden
Rotterdammers die wonen op plekken die op de Bommenkaart als verdachte locaties staan aangegeven, hoeven zich geen zorgen te maken.
Als u van plan bent graafwerkzaamheden (bijvoorbeeld voor funderingsherstel) uit te voeren in de grond onder uw huis of in uw tuin, moet u dat vooraf aan de gemeente laten weten door een controleverzoek explosieven in te dienen. De gemeente controleert dan of de werkzaamheden uitgevoerd kunnen worden of dat eerst gezocht moet worden naar mogelijke ontplofbare oorlogsresten.
Verantwoordelijkheid gemeente
Gemeenten zijn verantwoordelijk voor het opsporen en ruimen van niet ontplofte explosieven uit de Tweede Wereldoorlog. De gemeente Rotterdam heeft als doel om - uiteindelijk - alle blindgangers uit de ondergrond van Rotterdam te verwijderen. Het verwijderen vindt pas plaats als dat noodzakelijk is vanwege bouwwerkzaamheden.
Tv-serie Blindgangers
Hoe de bommenkaart tot stand kwam
RTV Rijnmond maakte een compilatie van de zeven televisie-afleveringen van Blindgangers. In de compilatie is onder meer te zien hoe de Bommenkaart door nieuw, jarenlang, historisch onderzoek tot stand kwam. Andere onderwerpen: hoe gaat het opsporen en ruimen van blindgangers in zijn werk, de verdachte gebieden in het havengebied, de speciale rol van Hoek van Holland tijdens de oorlog en de bijzondere ruiming van de Bellebom.
De gemeente werkte mee aan de productie van de serie Blindgangers bij RTV Rijnmond.
Vragen en antwoorden
Hieronder vindt u de meest gestelde vragen over de Bommenkaart.
Staat uw vraag er niet bij of wilt u meer informatie over een verdacht gebied of harde melding? Dan kunt u mailen naar controleverzoekensb@rotterdam.nl. Link opent een externe pagina of het gemeentelijk nummer 14 010 bellen. De gemeente beantwoordt uw vraag dan zo snel mogelijk.
Bommenkaart
De gemeente vindt het belangrijk dat Rotterdammers en bedrijven, die in Rotterdam werkzaamheden verrichten, zich goed over dit onderwerp kunnen informeren. Iedereen kan nu zien in welke gebieden nog niet ontplofte explosieven in de ondergrond kunnen liggen.
Deze kaart heet officieel 'Bodembelastingkaart CE'. CE is de afkorting van 'conventionele explosieven'. Het is een verbeterde versie van een kaart die de gemeente in 1989 liet maken: 'de Blindgangerkaart Rotterdam'. Deze kaart uit 1989 was niet openbaar, maar kon men op verzoek wel inzien.
De gemeente heeft hiervoor een historisch onderzoek laten uitvoeren door Saricon, een gespecialiseerd bedrijf. In het onderzoek is gebruikgemaakt van veel officiële documenten zoals onder andere archiefmateriaal van de Engelse en Amerikaanse luchtmacht, het Duitse en Nederlandse leger, politierapporten uit de oorlog, luchtfoto’s en ooggetuigenverslagen.
Nee, die garantie kunnen we niet geven. Dat komt omdat er in de Tweede Wereldoorlog misschien ook op bepaalde plekken bommen zijn gevallen of munitie is gedumpt waarover niets is terug te vinden in de archieven.
Voor het onderzoek zijn meer dan 2.500 luchtfoto’s gebruikt. Deze werden gescand en geplaatst (gepositioneerd) op de digitale versie van hedendaagse topografische kaarten. De onderzoekers vergeleken deze data en beelden met de informatie die eerdere luchtfoto’s - uit het begin van de Tweede Wereldoorlog - toonden. Waren er verschillen te zien dan was dit een aanwijzing en liggen er mogelijk nog niet ontplofte explosieven. De onderzoekers combineerden de verkregen informatie met data uit andere bronnen, zoals ooggetuigenverslagen en documenten uit oorlogsverslagen van het Duitse leger.
Dit leverde een omvangrijke lijst op van locaties waar mogelijk blindgangers liggen. Daarna keken de onderzoekers ook naar contra-indicaties. Ofwel, was er voor de verdachte locaties bewijs te vinden dat aantoonde dat er geen blindgangers meer konden liggen. Zo zijn er na de Tweede Wereldoorlog veel grootschalige graafwerkzaamheden verricht in havengebieden. Als daar toen geen explosieven zijn aangetroffen, betekende dit dat deze plekken van de lijst van verdachte locaties verwijderd konden worden.
De meeste geallieerde bombardementen vonden plaats boven Rotterdamse havengebieden. Bijvoorbeeld daar waar zich petrochemische bedrijven en olieopslagplaatsen bevonden. De geallieerden wilden hiermee de Duitse bezetter schade toebrengen. Dit verklaart waarom de meeste verdachte gebieden in het havengebied liggen.
Blindgangers en munitie
Nee. Rotterdam is in de Tweede Wereldoorlog vaak gebombardeerd (zo’n 300 keer). Het bekendste bombardement - door de Duitsers - vond plaats op 14 mei 1940. Een groot deel van de Rotterdamse binnenstad werd toen in de as gelegd. Minder bekend is dat de geallieerden (vooral de Engelsen) tijdens de oorlogsjaren veel meer vliegtuigbommen (zo’n 11.000) boven Rotterdam hebben gedropt dan de Duitsers (zo’n 7.000). Veel van deze bombardementen vonden plaats boven Rotterdamse havengebieden. De geallieerden wilden hiermee de Duitse bezetter schade toebrengen.
Er zijn verschillende mogelijkheden waarom bommen niet ontploften. Bijvoorbeeld omdat er een technisch mankement was of omdat de bommen op een verkeerde manier werden afgeworpen.
Zo’n 10 tot 15% van de vliegtuigbommen, die in de Tweede Wereldoorlog werden afgeworpen, is niet ontploft. Veel van die blindgangers zijn tijdens de oorlog geruimd, maar lang niet allemaal, omdat ze bijvoorbeeld te diep lagen.
De vliegtuigbommen die in de Tweede Wereldoorlog het meest zijn afgeworpen boven Rotterdam, waren bommen van 250 en 500 pond.
De meeste blindgangers liggen op een diepte van 8 tot 12 meter.
Ja, vooral in Hoek van Holland kan ook nog andere niet ontplofte munitie in de grond liggen, zoals geweerpatronen en (hand)granaten. Dit was de munitie van de Duitse bezetter. Die heeft daar in de oorlogsjaren onder andere bunkers, tankgrachten en mijnenvelden aangelegd. Veel van deze munitie is in de jaren na de oorlog opgeruimd, maar dat is toen niet altijd even zorgvuldig gebeurd. De wederopbouw was belangrijker.
Opruimen blindgangers en munitie
Een deel van de blindgangers (niet ontplofte bommen) is tijdens de Tweede Wereldoorlog geruimd. Een ander deel kon niet worden verwijderd, bijvoorbeeld omdat de bommen te diep lagen. De achtergebleven munitie is in de jaren na de oorlog geruimd, maar dat is toen niet altijd even zorgvuldig gebeurd. De wederopbouw was belangrijker.
Het ruimen van niet ontplofte explosieven is meestal niet noodzakelijk. Verder onderzoek is pas nodig als gegraven of gebouwd gaat worden op een verdachte locatie. Denk aan het slaan van heipalen, het vernieuwen van funderingen of het aanleggen van nieuwe riolering. De trillingen die daardoor ontstaan, planten zich in de bodem voort en kunnen blindgangers alsnog tot ontploffing brengen.
Overige vragen
Toen in 1989 de 'Blindgangerkaart Rotterdam' werd gemaakt, heeft het toenmalige college van burgemeester en wethouders besloten deze kaart niet openbaar te maken. B en W wilde toen, gezien de zeer geringe kans op een spontane ontploffing, geen onnodige onrust veroorzaken. Tegenwoordig vindt de gemeente dat iedereen in Rotterdam zich hierover moet kunnen informeren.
Als de Bommenkaart aangeeft dat bij uw huis of in uw tuin mogelijk een blindganger ligt, neem dan bij graafwerkzaamheden - behalve bij tuinonderhoud - vooraf contact op met de gemeente. De gemeente controleert dan of de werkzaamheden uitgevoerd kunnen worden of dat eerst gezocht moet worden naar mogelijke ontplofbare oorlogsresten.
