Rotterdamse Stijl

Het algemene Handboek bestaat uit vier delen. Het eerste deel beschrijft de visie achter het Handboek. Het tweede deel omvat een beschrijving en de richtlijnen van de Hoofdstructuur van de openbare ruimte.

De richtlijnen beschrijven per gebied, lijn en plek inrichtingsprincipes. Het derde deel (Stadsdeelstructuur) brengt de openbare ruimte tussen het stedelijk niveau en het buurt- en wijkniveau in kaart. Het vierde deel, de Toolkit, beschrijft de inrichtingselementen (bestratingsmaterialen en straatmeubilair) van de Rotterdamse Stijl.

U kunt het handboek en de toolkit per e-mail opvragen bij PlanologieLandschapStedenbouwSO@rotterdam.nl. Link opent een externe pagina. U ontvangt dan zo snel mogelijk het pdf-bestand met de inrichtingselementen.

Het Lichtplan is een stadsbrede toepassing van de visie op 'slim licht'. De kracht van het plan zit in de eenvoud en uniformiteit. En in het integraal oplossen van drie ambities:

• energiereductie
• beheerefficiëntie
• beeldkwaliteit.

Het unieke hierbij is de combinatie van functionele en ambianceverlichting. En dit dan op de schaal van de hele stad. Rotterdam is hierin leidinggevend in Europa. Voor de totstandkoming van het lichtplan is de expertise van Ulrike Brandi Licht uit Hamburg ingeschakeld.

De in het Lichtplan Rotterdam voorgestelde maatregelen bestaan onder andere uit:

• gebruik van warm wit licht dat voor optimale kleurherkenning zorgt. Daarmee verbeteren de herkenbaarheid, oriëntatie en veiligheid. Wit licht is bovendien energiezuinig
• lagere en gebalanceerde lichtniveaus
• gericht licht: correcte posities, geen verblinding en behoud van ‘dark skies’
• gebruik van efficiënte en innovatieve lichtbronnen
• standaardisering van het lichtmeubilair (armaturen en masten) waardoor onderhoudskosten afnemen
• het toepassen van gebalanceerde lichtlagen dat karakteristiek is voor het Rotterdamse Lichtplan

Realisatie

Het Lichtplan vormt onderdeel van het Handboek Openbare Ruimte Rotterdamse Stijl. Het Lichtplan wordt gebruikt bij herinrichtingsprojecten en bij reguliere vervanging van armaturen en masten bij einde levensduur. Afhankelijk van het aantal inrichtingsprojecten duurt de invoering van het Lichtplan over de gehele stad 20–25 jaar.

Het Lichtplan Rotterdam bestaat uit drie delen: 

• Masterplan Stad - Visie
• Masterplan Stad - Richtlijnen
• Gebiedsuitwerking Centrum dat een gedetailleerder lichtplan voor de binnenstad bevat

De Boomstructuurvisie biedt de stad een forse groenimpuls. Ingezet wordt op aansprekende boombeplantingen in de gezichtsbepalende openbare ruimtes van de stad.

Op het niveau van de stad worden de belangrijkste lijnen en plekken benoemd. Ze worden in samenhang met elkaar van bomen voorzien. Het gaat hier over de hoofdwegen, rivieroevers, dijken, stadsparken en stadspleinen. Het resultaat is een stad die zowel leesbaarder als een stuk aantrekkelijker wordt. Voor de bomen op het niveau van de wijken en buurten worden de overeenkomsten en verschillen achterhaald. Deze worden ook nog verder uitgebouwd waardoor de verscheidenheid hierbinnen nog rijker wordt. In deze visie komen voor de deelstructuur van de stad de ruimtelijke kenmerken van singels aan bod. Ook het bomensortiment langs de singels en de wegen is erin opgenomen.

Verstevigen

Het verstevigen van de boomstructuur van de stad wordt op twee manieren bereikt. Deels kan worden meegelift met lopende plannen. Daarnaast kijkt het college van B&W jaarlijks of extra projecten moeten worden opgepakt. Projecten die een aanlokkelijke groene stad sneller dichterbij zullen brengen. Ze zetten daarbij met voorrang in op de aanpak van de kaalste, meest boomloze lijnen en plekken.

• Stad aan de rivier
  Door de enorme breedte van de Maas neemt Rotterdam als waterstad een unieke plaats in. Het rivierfront wordt bovendien steeds toegankelijker. Door de omslag van havengebieden naar gebieden waar je bijzonder kunt wonen. En waar je als kleine zelfstandige een goede werkplek vindt. De Rotterdamse Stijl streeft ernaar het water in de stad beleefbaar te maken. Dat geldt niet alleen voor de Maas, maar ook voor de havens in het buitendijkse gebied. Bij de inrichting van de kades moet de nadruk nog meer komen te liggen op fietsers en voetgangers. Dat geldt niet alleen voor fietsers en voetgangers die de kades als doorgaande route gebruiken. Maar ook voor recreanten die speciaal voor het uitzicht naar het water komen.
• Aantrekkelijk netwerk
  Rotterdam is een stad van lange lijnen. De wegen, waterlopen en kades die de wijken, havens en bedrijventerreinen in Rotterdam met elkaar verbinden. Dit netwerk heeft in potentie een grote allure. De brede profielen van de voornaamste wegen kunnen tot nu de toenemende verkeersdruk aan. Ze bieden voldoende ruimte voor auto, fiets, voetganger en tram. Iedereen die de stad bezoekt, er woont of werkt, maakt gebruik van deze infrastructuur. Het netwerk is daarom heel belangrijk voor de beleving van de stad. De Rotterdamse Stijl wil de allure van het netwerk vergroten en de samenhang ervan versterken. Daarnaast de karakteristieken van de verschillende lijnen verder ontwikkelen. Daarbij is het gebruik van groen een belangrijk aspect. Dat biedt bovendien kansen en aanknopingspunten om een sterkere groenstructuur voor de stad te maken.
• Herkenbare gebieden
  Rotterdam kent een veelkleurig mozaïek aan woonwijken, groengebieden en bedrijventerreinen. De verschillen tussen de wijken maken de stad bijzonder. Bovendien heeft elk van de gebieden een eigen sfeer, stijl en uitstraling en daarmee ook een eigen doelgroep. De Rotterdamse Stijl wil de karakteristieken van deze gebieden verder ontwikkelen en versterken. Niet door in elk gebied andere materialen toe te passen. Maar door met de inrichting van de openbare ruimte in te spelen op de specifieke landschappelijke en stedenbouwkundige kenmerken van een gebied.

• Groene stad
  Rotterdam is de groenste van de vier grote Nederlandse steden. De stad beschikt over een groot aantal parken dat opvalt door omvang en/of zorgvuldige inrichting. Verder heeft Rotterdam een uitgebreid straatbomenbestand. Helaas ervaren bewoners en bezoekers van Rotterdam de stad niet altijd als een heel groene stad. Ook daarom is er voor de hele stad een 'bomenstructuurvisie'. Die zal het groen in de stad een impuls geven en het bestaande groen beter zichtbaar maken. De uitkomsten van de bomenstructuurvisie worden onderdeel van het Handboek Rotterdamse Stijl.
• Balans in gebruik
  Veel gebruik van de openbare ruimte is door de eeuwen heen hetzelfde gebleven. Wandelen, lopen, verpozen, ontmoeten, zien en gezien worden. Maar er zijn ook actuele trends als skaten, festivals in de openbare ruimte en eten en drinken in de openlucht. Met een goede inrichting is de openbare ruimte geschikt voor zowel het tijdloze gebruik als de trends. Natuurlijk moet ook de balans gevonden worden tussen recreatief gebruik van de buitenruimte en ander gebruik. Tussen wandelaars en automobilisten, tussen groen en parkeerruimte. De Rotterdamse Stijl wordt ingezet om de balans te bewaken. En om de inrichting van de openbare ruimte zo duurzaam mogelijk te maken en houden.
• Stadsbreed kwaliteit in de materiaalkeuze
  Samenhang, duurzaamheid en continuïteit zijn uitgangspunten voor het materiaal en het meubilair. Dat wordt bereikt door een vast aanbod van hoogwaardige materialen. En dat komt ook de uitstraling van de straten ten goede.

Het Handboek Rotterdamse Stijl biedt richtlijnen voor ontwerp, inrichting en beheer van de openbare ruimte van de hele stad Rotterdam.

Om heldere richtlijnen te kunnen formuleren is ook een helder beeld van de structuur van die openbare ruimte nodig. Het handboek onderscheidt drie schaalniveaus in de structuur van de openbare ruimte. Op elk van deze drie niveaus worden zogeheten ruimtelijke eenheden onderscheiden: gebieden, lijnen en plekken. Bijzondere accenten kunnen op elk niveau in de openbare ruimte kunnen voorkomen. Ze zijn van groot belang voor de beleving van de buitenruimte.

• Hoofdstructuur
  De hoofdstructuur omvat de verdeling in woongebieden, werkgebieden, voornaamste infrastructuur en centrumgebied. Verder bevat de hoofdstructuur elementen die op stedelijk en soms zelfs op regionaal of (inter-)nationaal niveau van belang zijn. Denk hierbij aan het centrum, de kades langs Maas, Rotte en Schie. En aan diverse plekken met een belangrijke functie op recreatief, cultureel, economisch of onderwijsgebied.
• Ruimtelijke eenheden: gebieden, lijnen en plekken
  In Rotterdam zijn vier soorten woongebieden onderscheiden. Dit zijn de stadswijken in het centrum, tuindorpen, tuinsteden en wijken/gebieden van na 1970. Voor elk type woongebied zijn richtlijnen voor de inrichting geformuleerd. Deze leggen de karakteristieken vast zodat Rotterdam ook in de toekomst veel verschillende soorten (woon)gebieden houdt en versterkt.
• Lijnen zijn bijvoorbeeld rivieren, dijken en (hoofd)wegen. Het netwerk van lijnen verbindt stad met landschap, stad met rivier, centrum met wijken, wijken met wijken en parken, enzovoort. De lijnen zijn dé verbindende openbare ruimten van de stad.
  Plekken als pleinen en parken vormen belangrijke brandpunten van stedelijk leven in de stad. Verschillende groepen gebruiken deze ruimten: bewoners, bezoekers en mensen die in de stad werken. Het zijn letterlijk en figuurlijk de podia waarop de Rotterdamse stedelijke cultuur plaatsvindt. Een aantal van deze plekken krijgt in de Rotterdamse Stijl daarom 'ontwerpvrijheid'.
• Bijzondere accenten
  Naast de indeling in schaalniveaus en ruimtelijke eenheden kent Rotterdam ook nog een aantal bijzondere accenten in de openbare ruimte. Meer dan in andere steden zijn in Rotterdam nog elementen uit het onderliggende landschap zichtbaar. Restanten van polders, dijken en andere landschappelijke elementen. Samen met de beschermde stadsgezichten zijn deze ondergebracht in de landschapshistorische laag van de Rotterdamse Stijl. Daarnaast is ook een romantische laag onderscheiden. Hieronder vallen de singels en parken die in de 19e eeuw in de stijl van de Romantiek zijn ontworpen. Deze stijl is vaak nog zo sterk aanwezig en levert daardoor een belangrijke bijdrage aan de typische Rotterdamse uitstraling.

De betere positie voor de voetganger in de buitenruimte wordt benadrukt door brede trottoirs. En door continuïteit en eenheid in het voetgangersgebied. Voor voetgangersgebieden en trottoirs is degelijk materiaal met een kwalitatief hoogwaardige uitstraling gezocht, in beproefde materialen en formaten. Deze no-nonsense aanpak heeft zich inmiddels zo bewezen dat het 'on-Rotterdams' zou zijn om ervan af te wijken. Wel is in de Rotterdamse Stijl een kwaliteitsslag gemaakt die de gebruikswaarde en beeldkwaliteit verhoogt.

De uitstraling van het meubilair moet de identiteit van Rotterdam onderstrepen: stoer, robuust en vernieuwend. Bij de no-nonsense mentaliteit van de stad hoort meubilair dat niet schreeuwerig is, maar functioneel en duurzaam.

Vooral waar meubilair in grote aantallen wordt toegepast, is terughoudendheid in vormgeving, materialisatie en kleur geboden.

Voor de gewenste samenhang zijn in de Rotterdamse Stijl families van straatmeubilair samengesteld. Die sluiten aan op de gebiedskenmerken van de verschillende Rotterdamse woon- en werkgebieden. Hierbij geldt dat een bank aan de kade familie is van de bank in het park. Beiden zijn ook verwant aan bijvoorbeeld de afvalbakken of de lichtmasten. De samenhang wordt zichtbaar in bijvoorbeeld materiaalkeuze, vorm of kleur.

Ook de openbare verlichting draagt in belangrijke mate bij aan de beeldkwaliteit van de openbare ruimte. Omdat verlichting zo'n grote invloed op de openbare ruimte heeft is de visie lichtplan gemaakt voor Rotterdam. Hierin wordt, volgens dezelfde opbouw als in de Rotterdamse Stijl, bepaald in welk gebied welk type licht nodig is. Daarbij spelen inrichtingsprincipes een rol maar bijvoorbeeld ook de verkeersveiligheid en energiezuinigheid.

Bomen leveren een belangrijke bijdrage aan het beeld en het leefklimaat van de stad. De omstandigheden moeten natuurlijk wel zo zijn dat de bomen kunnen uitgroeien tot grote, gezonde exemplaren.

De Rotterdamse Stijl wil meer 'massa' en continuïteit in de boombeplantingen aanbrengen. Zo ontstaat een samenhangende boomstructuur die bijdraagt aan de grootstedelijke allure en het groene imago van Rotterdam. Om de leefbaarheid en kwaliteit in woonstraten te verbeteren, wordt ook gestreefd naar meer  bomen in de wijken. De uitkomsten van de bomenstructuurvisie vormen daarbij de leidraad.

Ook andere soorten groen, zoals groene trambanen, bermen en daken geven Rotter-dam een groener karakter. Verder zet de Rotterdamse Stijl in op kwalitatief beter groen.

De klimaatveranderingen vragen om meer mogelijkheden voor waterberging. Afhankelijk van de stedenbouwkundige of landschappelijke situatie zijn daar meerdere oplossingen voor mogelijk. Bijvoorbeeld het maken van meer oppervlaktewater (versterken en uitbreiden singelstructuur). Of het aanleggen van bijvoorbeeld groene daken of waterpleinen.