Koloniaal en slavernijverleden
Rotterdam is een diverse stad. Er wonen mensen met verschillende achtergronden, leefwijzen en overtuigingen. Daar zijn we trots op. Maar de stad van nu staat niet los van haar geschiedenis. Het koloniale en slavernijverleden gaat ons allemaal aan. Dat geldt zeker in Rotterdam, waar de sporen van deze geschiedenis nog steeds te zien zijn in straatnamen of standbeelden en in haar bewoners.
De gemeente Rotterdam vindt het belangrijk dat inwoners kennis hebben over het verleden van de stad. En de gevolgen daarvan voor het heden. In twee animaties leggen we meer uit over de rol van Rotterdam in het koloniale verleden:
Wilt u meer weten over het koloniale en slavernijverleden van Rotterdam? Kijk dan op de website van het Stadsarchief Rotterdam. Link opent een externe pagina.
Excuses voor koloniale en slavernijverleden
In opdracht van de gemeente heeft het Koninklijke Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde (KITLV) onderzoek gedaan naar het koloniale en slavernijverleden van Rotterdam. De onderzoeksresultaten werden in oktober 2020 gepubliceerd. Die tonen aan dat Rotterdam, net als andere Nederlandse (haven)steden, vanaf 1600 een rol speelde in de Nederlandse koloniale handel en slavernij.
Rotterdam was in de 17e en 18e eeuw een belangrijke deelnemer in de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) en West-Indische Compagnie (WIC) en leden van het stadsbestuur waren daarbij betrokken. Op de Internationale Dag van de Rechten van de Mens, op vrijdag 10 december 2021, heeft het college van burgemeester en wethouders van Rotterdam excuses aangeboden voor de rol van haar voorgangers in koloniale tijden vanaf de 17e eeuw.
Hiermee erkent de gemeente Rotterdam de rol die zij heeft gespeeld bij het kolonialisme en de slavernij en de invloed daarvan op de stad van nu. Bekijk de speech van burgemeester Aboutaleb op 10 december 2021. Link opent een externe pagina.
Stadsprogramma
Naar aanleiding van de onderzoekuitkomsten is de gemeente samen met Rotterdammers op zoek gegaan naar een passende manier om deze informatie te delen en om het verleden te erkennen. In stadsgesprekken hebben 200 Rotterdammers, wetenschappers en andere experts hun ideeën gedeeld met de gemeente.
Uit deze gesprekken bleek dat mensen vooral behoefte hebben aan erkenning, kennis, excuses en racismebestrijding. Deze aanbevelingen hebben bijgedragen aan de invulling van het stadsprogramma ‘Ons koloniale en slavernijverleden en de stad van nu’ dat liep van januari 2022 tot 1 juli 2024. Het doel van het programma was om kennis over het koloniale en slavernijverleden te vergroten en dialoog te faciliteren over hoe het verleden nog steeds in onze samenleving doorwerkt.
Om dit te faciliteren is een aantal initiatieven uit het stadsprogramma ontstaan:
Het boek ‘Koloniaal Rotterdam’ vertelt over de koloniale geschiedenis van Rotterdam en de gevolgen daarvan voor de stad van vandaag. Het boek is een losse bewerking van de onderzoeken naar het koloniale en slavernijverleden van Rotterdam. U kunt gratis een exemplaar van het boek ophalen in de bibliotheek in Rotterdam. Link opent een externe pagina. Het audioboek is ook gratis te beluisteren op Spotify. Link opent een externe pagina, Soundcloud. Link opent een externe pagina, Apple Podcasts. Link opent een externe pagina, Storytel. Link opent een externe pagina, Libris. Link opent een externe pagina, Kobo. Link opent een externe pagina, Luisterrijk. Link opent een externe pagina, Podimo. Link opent een externe pagina en Fluister. Link opent een externe pagina. Of digitaal te lezen op de website van Stadsarchief Rotterdam. Link opent een externe pagina.
Om sporen van het koloniale verleden in Rotterdam te laten zien, is de app 'Koloniaal Rotterdam' gemaakt. Hiermee kunt u routes lopen langs locaties die een link hebben met dit verleden van Rotterdam. In de app vindt u tekst, geluid, afbeeldingen en video’s, maar ook elementen van augmented reality (AR) en virtual reality (VR). Koloniaal Rotterdam is gemaakt door ArtiShock XR Productions. De app is ook geschikt voor het onderwijs en is voor iedereen gratis te downloaden voor Apple. Link opent een externe pagina en Android. Link opent een externe pagina.
Er zijn ook rondleidingen langs plekken die iets vertellen over het koloniale en slavernijverleden van de stad. Die worden gegeven door experts van stichting Gedeeld Verleden Gezamenlijke Toekomst. Kijk op Gvgtrotterdam.nl. Link opent een externe pagina voor meer informatie.
Het koloniale verleden kan ook een zoektocht naar uw voorouders betekenen. Dat kan met stamboomonderzoek. Dit onderzoek naar uw voorouders begint bij uzelf en gaat steeds verder terug in de tijd. Het onderzoek is vaak een enorme uitdaging. Het kan veel tijd kosten om de juiste bronnen te vinden en te raadplegen. Kijk daarom voor tips op de website van het Stadsarchief Rotterdam. Link opent een externe pagina.
Heeft u een achternaam die te maken heeft met het koloniale en slavernijverleden? Bijvoorbeeld een naam die verwijst naar een plantage of slaveneigenaar. Dan kunt u sinds 1 juli 2024 via Justis een aanvraag doen om kosteloos uw achternaam te laten veranderen. Justis is de organisatie die verzoeken voor naamswijziging ontvangt en beoordeelt. Kijk voor meer informatie of voor het indienen van een aanvraag op de website van Justis. Link opent een externe pagina. Hier vindt u ook een informatieblad over de naamswijziging. Link opent een externe pagina voor nazaten van tot slaafgemaakten.
Op scholen komt ook steeds meer aandacht voor het koloniale en slavernijverleden. Ook hebben steeds meer leerlingen en studenten behoefte hier meer over te weten. Op Onderwijs010.nl/koloniaal. Link opent een externe pagina vindt u lesmateriaal over dit onderwerp. Dit lesmateriaal is geschikt voor het basisonderwijs, voorgezet onderwijs en middelbaar beroepsonderwijs. Er is aandacht voor de Rotterdamse betrokkenheid bij het koloniale en slavernijverleden. Leerlingen kunnen zo met het thema aan de slag. Door de lessen leren zij zich in te leven in deze geschiedenis.
Voorafgaand aan het stadsprogramma vond in 2021-2022 de collegetour ‘History Matters’ plaats, georganiseerd door stichting Gedeeld Verleden Gezamenlijke Toekomst. Deze 12-delige serie ging dieper in op thema’s zoals de economie achter de slavernij, Nederlands-Indië in de 19e en 20e eeuw, transgenerationele trauma’s, roofkunst en Rotterdam als postkoloniale stad. U kunt de serie terugkijken op de website History-matters.nl. Link opent een externe pagina.
In het Herdenkingsjaar Slavernijverleden (1 juli 2023 tot en met 1 juli 2024) vond in Rotterdam een grote hoeveelheid activiteiten over het koloniale verleden plaats. Exposities, dialogen en voorstellingen bij zowel grote podia en musea als kleinere projecten door Rotterdamse makers. De meeste stonden op de kalender ‘Verbroken Ketenen’ van Uitagenda Rotterdam. De gemeente heeft onder meer 58 culturele initiatieven financieel mogelijk gemaakt.
Aan het slot van het stadsprogramma vond de serie Heritage & Horizon plaats. In tien sessies werd per editie het verleden, heden en toekomstperspectief van één gemeenschap belicht. Tijdens deze sessies is gebruik gemaakt van (de inbreng van) experts en filmbeelden. Ook is uitgebreid stilgestaan bij de cultuur van de gemeenschappen. U kunt de edities terugkijken op de website Heritagehorizon.nl. Link opent een externe pagina.
Waar gaat de gemeente nu mee verder?
Voormalig premier Rutte noemde in december 2022 de excuses ‘geen punt, maar een komma’. In Rotterdam was het stadsprogramma een start van de weg ‘na de komma’. Maar de route naar herstel duurt langer. De gemeente blijft zich inzetten om kennis te delen over het verleden en de doorwerking ervan, het gesprek in de stad hierover te faciliteren en discriminatie tegen te gaan.
Wat de gemeente doet om sociale gelijkheid te bevorderen en uitsluiting tegen te gaan, staat beschreven in het Actieplan 'Samenleven in één stad'. Link opent een externe pagina. Onderdeel van dit actieplan is het thema ‘historisch besef’. De gemeente wil, in samenwerking met partners in de stad, initiatieven stimuleren die historisch bewustzijn vergroten. We richten ons op de koloniale geschiedenis, maar ook de Holocaust en de migratiegeschiedenis van ‘gastarbeiders’.
Daarnaast blijft het voor lokale organisaties mogelijk om subsidie aan te vragen voor activiteiten gericht op discriminatiebestrijding, empowerment of emancipatie van Rotterdammers. Dit kan via de subsidie ‘Samenleven in één stad’. Een aanvraag kunt u indienen via deze webpagina. Link opent een externe pagina.
